Çalışanların, işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna çalışma kayıtlarının geç bildirilmesi ya da hiç bildirilmemesi uygulamada sıklıkla karşılaştığımız bir durumdur. Çalışanların yaşadıkları bu durumla birlikte; kendisinin ve menfaati olan diğer kişilerin sosyal güvenlik hukukundan kaynaklı haklarından mahrum kaldıkları ve büyük mağduriyetler yaşadıkları görülmektedir. Bu yazımızda genel hatlarıyla ‘‘Sigortasız Çalışılan Dönemin Tespiti- diğer bir ifadeyle- Hizmet Tespit’’ davasından bahsedeceğiz.

Hizmet Tespit davası nedir, hangi durumlarda açılır?

* Hizmet tespit davası, sigortalı çalışmanın işveren tarafından SGK’ya bildirilmediği veya eksik bildirildiği dönemlerin mahkeme kararıyla tespitinin sağlandığı dava türüdür.

* İşçi sigortalı olarak çalıştığı halde, işveren SGK’ya hizmetin başladığını bildirmemişse ya da geç bildirmişse,

* Primlerin eksik yatırılması hallerinde bu dava açılabilir.

Şartları nedir?

Bu davanın açılabilmesi için bazı şartların bir arada sağlanması gerekmektedir. Bu şartlar ise: işçinin bahsi geçen dönemde fiilen çalışmış olması ve iş görme görevini yerine getirmiş olması, çalışmanın sigortaya bildirilmemiş veya geç bildirilmiş olması, iş akdinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıl içinde dava açılması, dava tarihinde işverenin gerçek/tüzel kişiliğinin halen mevcut olması, işçinin sigortalı olmaya elverişli bir işte çalışmış olması, işçinin 5510 sayılı Kanun’un 4/1-a maddesine göre sigortalı sayılması gerekmektedir.

Dava açma süresi nedir?

Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmeyen hizmetlerin sigortalı hizmet olarak değerlendirilmesine ilişkin açılacak davanın, tespiti istenen hizmetin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde açılması gerekir. Ancak çalışmanın bir kısmı SGK’ya bildirilmişse süre işlemeyecektir. Süreleri örneklerle açıklayacak olursak; çalışma döneminin 01.01.2015 – 31.12.2015 olduğunu varsayalım. İş sözleşmesinin sona erdiği tarih 31.12.2015 olduğuna göre, davanın en geç 31.12.2020 tarihine kadar açılması gerekir. Başka bir örnek verirsek; gerçek çalışma 01.01.2015 – 31.12.2015 tarihleri aralığında olsun. İşverenin bildirdiği dönem de 01.06.2015 – 31.12.2015 tarih aralığı olsun. Eksik bildirilen dönem olan 01.01.2015 – 31.05.2015 tarih aralığı için bildirilen dönem çalışma olgusunu doğruladığından, eksik bildirilen dönem açısından hak düşürücü süre işlemeyecektir.

Davanın sonunda ne elde edilir?

Hizmet tespiti davasının sonunda çalışan; çalıştığı süreler resmi olarak SGK’ya işlenir, çalışanın prim günleri artar ve emeklilik şartlarına daha hızlı ulaşır, SGK kayıtları düzeltilir, ölen sigortalı için açılan davalarda hak sahipleri (eş, çocuk, anne-baba) için ölüm aylığı bağlanma şartları tamamlanabilir, dava sonunda tespit edilen dönem için geriye dönük prim borcu işverene çıkarılır, en önemlisi de işçinin işçilik alacakları için (kıdem, ihbar tazminatı gibi) yapılacak hesaplamalar bu tespiti yapılan dönemle birlikte artış gösterecektir.

Görüldüğü üzere, sigortasız çalışma ya da eksik bildirim durumları fark edilmediğinde ciddi hak kayıplarına yol açabilir. Bu nedenle çalışma geçmişine ilişkin kayıtların takip edilmesi ve şüpheli durumların gecikmeden incelenmesi önem taşımaktadır.

Av. A. Cenk ALTAY