Bursa’nın kent merkezi ve pek çok köyünde SİT yani, koruma altındaki yapıların sıkıntıları devam ediyor. Pek çok kerpiç, ahşap yapı, SİT kapsamına alınmış ve koruma altında oldukları içinde hem sahipleri mağdur oluyor hem de çevreye görüntü kirliliği sergileniyor.

Sene 1979. Milletindir Hakimiyet Gazetesi’nde muhabirlik yapıyorum. O dönemde rahmetli Mükerrem Muti Bursa Müteahhitler Derneği başkanı. Heykel’deki Adliye binasından çıkıp, Tayyare Sinemasının altındaki kütüphanenin tam karşısında bulunan gazete binasına gitmek üzere iken yolda Mükerrem Muti ve Başkan yardımcısı Mustafa Parlak ile karşılaştık.

Selamlaştıktan sonra, o dönemlerde Hisar semtinde yaşanılan ve Belediye ile müteahhitleri karşı karşıya getiren SİT meselesinden söz ettiler.

Olaya, “eskinin yenilenmesi ve korunması ile modern şehircilik ve müteahhitlik hizmeti” olarak bakıyorlardı. Bugünün kentsel dönüşüm şemsiyesi altında gizlenip 5 katlı binaların yeni yapılan binaların yıkılıp yerlerine 12 ile 15 katlı binaların dikilmesi örneğindeki gibi müteahhitler rant peşinde koşmuyorlardı. Çünkü o devirlerde, Çarşamba Altıparmak arasındaki eski binalar yıkılıp yerlerine 5-7 katlı beton binalar yapılmasına hızla devam ediliyordu. Tahtakale ve çevresiyle Pınarbaşı ve Hisar çevresinde ise bu durum epey sıkı idi. Çünkü, mahalli idareler, Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti ve Bursa’nın fethe kapısı olar Hisar Pınarbaşı semtinin tarihi dokusunun aynen korunması için çalışıyordu.

Bence de çok doğru ve yerinde bir karardı. Ama, pek çok yapı, duvarları çökmüş, içinde oturulmaz hale gelmiş, çatısı, bacası sarkmış, ayyaşların, bi mekan takımının (evsiz, yersiz yurtsuz kişiler) barınma alanları olmuştu.

Konunun sadece imarla ilgili, eskinin yıkılıp yenilerinin yapılması değil, birde bi mekan takımının karıştıkları istenmeyen olaylar nedeniyle asayiş ve güvenlik boyutu vardı.

Yani, aşağı tükürsen bakal, yukarı tükürsen bıyık anlamında bir bir kargaşa ortamında idik.

Ayaküstü sohbetten aslında çok güzel bir haber çıkmıştı. Müteahhitler, eski yapıların yenileriyle değişimine imza atmak için sırada beklerken, SİT yapısı etiketi nedeniyle güç durumda kaldıklarından dert yanıyorlardı. Aslında, Mükerrem Muti ve arkadaşları o dönemde, Bursa’nın sadece Hisar Bölgesi’nin koruma, SİT alanı olarak kabul edilmesini, diğer bölgelerdeki ahşap ve kerpiç evlerin, tarihi değerinin bulunmasını ileri sürüp, yapılaşmanın hızlandırılması için çalışıyorlardı.

Bende, Pınarbaşı, Alacahırka ve Hisar bölgesindeki o dönemlerde harabe haline gelen yapıların fotoğrafları çekip, bu yazımın başlığı ile aynı başlığı kullanıp “ne yıktırıyorlar, ne yaptırıyorlar!” başlığı ile haber yapmıştım.

Aradan tam tamına 45 yıl gelmiş geçmiş.

Geçen hafta İYİ Parti Bursa milletvekili Selçuk Türkoğlu’nun danışmanı değerli meslektaşım İbrahim Erdoğan bir haber gönderdi. Orhaneli’nin Deliballılar köyünde, SİT engelinin bugünkü durumuna gözler önüne seren haber.

Aradan geçen yarım asra yakın zamana rağmen, fikir ve düşüncelerin değişmediği, vatandaşların mağduriyetlerinin aynen devam ettiği yönündeki bilgi, belge ve deliller gözler önünde duruyor.

Haber şöyle; 20 yıl önce SİT alanı ilan edilen Bursa Orhaneli’ye bağlı Deliballılar köyünde vatandaşın bir çivi çakması bile yasak.
Tarihi değerde herhangi bir yapının dahi olmadığı 200 haneli köy, onarıma ihtiyaç duyan evlerin harabeye dönmesi nedeniyle 30 haneye düştü.

Deliballılar’da inceleme yapan ve vatandaşlarla görüşen İYİ Parti Bursa Milletvekili Selçuk Türkoğlu, “Tam 20 yıl önce bu insanlara evlerinin restore edileceğine ilişkin söz verilmiş. Ne var ki, devletin sözü burada da yerde kalmış. Köy neredeyse haritadan silinmek üzere. Vatandaş delirmesin de ne yapsın!” dedi.

Köyün Kadın Muhtarı Muhtar Makbule Yanmaz da, “Yetkililer bize restorasyonların yüzde 65’ni karşılayacaklarının sözünü vererek köyümüzü SİT alanı ilan edip gittiler. 20 yıl önce gidiş o gidiş. Suç olduğu için kendimiz de yapamadık. Bütün evlerimiz çürüyüp gitti. Kala kala 30 hane kaldı. Onlar da yıkıldı yıkılacak. Ne yapacağımızı şaşırdık. Köyümüzün yok olması mı isteniyor? Hiç bir devlet yetkilisi sesimizi duymuyor. Deliballılar sahipsiz kaldı!” şeklinde konuştu.

Konuyu soru önergesiyle TBMM’ye taşıyacağını belirten İYİ Parti Bursa Milletvekili Selçuk Türkoğlu, “Gittik, kendi gözlerimizle gördük. Allah için Deliballılar’da bir tane bile tarihi özellikte yapı veya eser görmedik. SİT Kararı tam 20 yıl önce alınmış, belki o tarihte, evler mimari açıdan bir değer ifade ediyordu. Ancak restorasyon sözü yerine gelmeyince yıllar içinde bütün evler yıkılmış, harabeye dönmüş. Vatandaşın çoğu da evlerine çivi dahi çakamayınca köyü terk etmek zorunda kalmış. Kala kala köyde 30 ev kalmış, onlarda ayakta kalma mücadelesi veriyor. Böyle bir duyarsızlık, böyle bir sorumsuzluk olur mu. Deliballılar’ı yaşatmaya çalışan hemşerilerimizin haklarının takipçisi olacağız. Devlet adına yetki kullananları da sorumluluklarını yerine getirmeye çağırıyoruz” diye konuştu.

Bakın, bu SİT meselesi, konusu gerçekten çok önemli. Tarihi dokunun, doğal güzelliklerin korunması ve gelecek nesillere miras bırakılması için yerinde bir uygulama. Fakat, yerli yersiz kararlar nedeniyle de sıkıntı çıkarıyor. Mesela, Deliballılar Köyü örneğinde olduğu gibi çok karmaşık ve akıl almaz uygulamalar var. Cumalıkızık ve Misi köylerinde olduğu gibi de turizm ve kültür mirası olarak ekonomik hayata katkı sağlayan örnekleri var.

İşte bu yüzden de sapla zamanın iyi ayrıştırılması lazım. İnsanların yerlerinden yurtlarından edilmesi, evlerine, barklarına giremez, oturamaz hale getirilmesi kimseye bir şey kazandırmaz. Tarihin ve tarihi mirasın korunması böyle de olmaz.

Tatil biter bitmez Milletvekili Selçuk Türkoğlu’nun çalışmalarını merakla bekliyoruz.