Sayılı günler çok çabuk gelip geçiyor. İşte yine İslam Dinimiz ve Müslümanlar için önemli bir güne daha kavuşuyoruz. Kurban Bayramımız geldi. Hepimize hayırlı ve uğurlu olsun, Allah kesilen kurbanları kabul etsin. Dağıtılan hayırları kabul etsin.

Yardımlaşma ve insanlar arasındaki ilişkilerin yüksek safhalara yükseldiği bu günlerdeki yapılan bütün ibadetlerimiz kabul olsun inşallah.

Tabi, bayram denilence ülkemizdeki son yıllardaki uygulamalara göre tatil akla geliyor. Bu bayram tatilimizde tıpkı geçen Ramazan Bayramı tatili gibi 9 günü çıktı. Havaların da sıcak olmasıyla beraber bu kez deniz, kum ve güneş, yani yaz tatili başlamış oldu.

Hali vakti yerinde olanların kurban kesmesi için yapacakları harcamalarda belli. Büyükbaş hayvan fiyatları kilolarına göre değişiyor. Bursa Kurban pazarındaki fiyatlara baktığımızda ise semtlere göre ayrışma olmasına rağmen 400 lira ile bin lira arasında canlı fiyat verildiğini görebiliyoruz. Küçükbaş hayvanlar içinde talep edilen kilo fiyatları 400 ile 750 TL arasında değişiyor.

Tabi, özel bakım ve bazı özel yetiştirilen kurbanlıkların fiyatları ise karşılıklı pazarlık ile belirleniyor.

Şöyle bir hesap yapabiliriz. 50 kg olan bir küçükbaş kurbanlık için 500 TL kilo fiyatı kabul edersek satış fiyatı 25 bin lira olarak hesaplanıyor. Bu rakam, asgari ücretin bir buçuk katı. Emekli maaşlarının ise tam tamına iki buçuk katı.

Allah yardımcımız olsun. Reele baktığımızda ise pek çok aile kurban kesme ibadeti yerine bayramlarda ailece tatili gitmeyi tercih ediyor gibi.

Bayram tatiline birde Babalar günü eklenince, masraflar ikiye katlandı.

Bankalar Birliği kayıtlarına göre, kredi kartları borçlarında tamamının ödenmesi işlemi oldukça geriledi. Pek çok kişi asgari tutarı ödeyip, ekonomik çarkını kendince döndürmeye çalışıyor. Tabi, faiz oranlarının yüksek olması ise piyasalardaki canlanmaya fren yaptırıyor.

Kredi kartından faize bırakılan borç tutarları artarken, bu tutarın toplam kredi kartı borcuna oranı tarihsel ortalamayı aştı. Asgari ödeme oranı ve üzerinde ödeme yapılan kartlarda faize bırakılan borçların oranı yüzde 13,7’ye, asgari ödeme oranının altında ödeme yapılan kartlarda gecikmeye bırakılan borçların oranı yüzde 9,1’e çıktı. Bu durum, hem alış veriş piyasasını hem de kart kullananların özel gereksinim gereken harcamalarından başka harcama yapamadıklarını ortaya koyan bir sonuç olarak değerlendiriliyor.

Merkez Bankası ve ekonomi yönetiminin sıkı para politikası, kredi kartı harcamalarının büyüme hızında belirgin bir düşüşe yol açtı. Mart sonunda yüzde 100’ün altına düşen kredi kartı harcamalarındaki 13 haftalık yıllıklandırılmış büyüme hızı, Mayıs sonunda yüzde 50’ler seviyesine geriledi. Yarı yarıya azalma olduğu belirlenmiş.

Merkez Bankası verilerine göre, Mayıs ayının son haftasındaki kredi kartı harcamaları yüzde 52.74 arttı. Bireysel kredi kartlarında büyüme hızı yüzde 51.27'ye, ticari kredi kartlarında ise yüzde 57.01'e indi. Geçen yılın aynı döneminde bu oranlar yüzde 258.34 ve yüzde 273.14 seviyelerindeydi.

Bankacılık sektörü, kredi kartı borçlarında artan bir ödeme sorunu ile karşı karşıya. Merkez Bankası’nın Finansal İstikrar Raporu, yakın izlemedeki kredilerin artışında ihtiyaç ve kredi kartı borçlarının etkili olduğunu ortaya koydu. 30-90 gün geciken borçların bulunduğu ikinci grup kredilerde özellikle kredi kartı borçları nedeniyle artış yaşanıyor.

Rapora göre, kredi kartından faize bırakılan borç tutarı artarken, bu tutarın toplam kredi kartı borcuna oranı tarihsel ortalamayı aştı. Asgari ödeme oranı ve üzerinde ödeme yapılan kartlarda faize bırakılan borçların oranı yüzde 13.7’ye, asgari ödeme oranının altında ödeme yapılan kartlarda gecikmeye bırakılan borçların oranı yüzde 9.1’e çıktı.

Geçen yılın aksine, bu yıl bireysel kredi kartı büyüme hızı daha fazla geriledi. Kasım 2023'te yüzde 66.42'ye kadar inen büyüme hızı, yeni yıl ile birlikte tekrar yüzde 100’ün üzerine çıktı ancak Mart sonunda tekrar yüzde 100’ün altına geriledi. Devam eden haftalarda bireysel kredi kartlarındaki büyüme daha hızlı düştü.

BDDK verilerine göre, 31 Mayıs itibariyle bireysel kredi kartı harcamaları 1.45 trilyon liraya yükseldi. Faize duyarlı taksitsiz kredi kartı harcamaları ise 916.5 milyar lira ile 1 trilyona yaklaşarak hızlı bir artış gösterdi.

Merkez Bankası Finansal İstikrar Raporu’na göre, kredi riskliliğinde artış olan krediler bankacılık sektöründe yakın izlemeye alındı. Mart 2024 itibariyle ticari segmentte ödemesi geciken kredilerin oranı yüzde 0.9 olarak gerçekleşirken, bireysel kredilerde bu oran yüzde 2.8’e çıktı.

Bireysel kredi kartlarında gecikme oranları artarken, Eylül 2023'te yüzde 2.2 olan oran, Mart 2024'te yüzde 3'ün üzerine çıktı. Merkez Bankası haftalık verilerine göre, kredi kartları hariç 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış toplam kredi büyümesi 31 Mayıs haftasında yüzde 38.37 seviyesine geriledi.

Peki bu rakamlar neyin habercisi?

Ekonomi uzmanlarına göre, ülkemizde 1991 yılındaki krizin ana nedeni, zamanında ödenemeyen kredi kartları borçlarının birikmesi. Kredi kartlarının icra ve HACİZ takibine maruz kalması. Vatandaşların ödeyemedikleri kredi kartları borçlarının ülke ekonomisini kilitler hale getirmesi. O dönemdeki kart borçları bugünden daha az bir seviyede imiş. Yüzde 30’lara varan asgari ödeme tutarları, bankacılık öve ekonomik çarklarda tıkanmalara yol açmış.

Bugün ülkemiz için ekonomik sıkıntılar mevcut. Ki, bunlar rakamlarla da aynen ifade edilip gözleniyor. Ama, piyasalardaki kriz daha ekonomik tıkanmalara 1991 yılındaki kadar etki etmedi. Umarım, bu etki direncini yitirir. 1991 yılında yaşadıklarımı yaşamayız. Tıpkı, 2007 krizinde olduğu gibi, ekonomik kriz ülkemizi teğet geçer.

Bu temennilerimizi de Kurban Bayramı dileklerimiz ve beklentilerimiz olarak kayda geçelim.

Hem Kurban Bayramımız hem de Babalar günümüz kutlu ve mutlu olsun.