Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) bir süredir görüşülmekte olan ‘2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi’, tartışma ve önerilerle çok yakında kabul edilecek. Aksi bir durum son 22 yılda hemen hemen hiç yaşanmadı.

Biz öncelikle içinde bulunduğumuz 2024 yılına bakalım.

2024 BÜTÇE KALEMLERİ

2025-2027 dönemi Orta Vadeli Programda (OVP) 2024 yılında merkezi yönetim bütçe giderleri toplamının 11 trilyon 213 milyar 127 milyon TL olarak gerçekleşmesi öngörüldü. Buna göre yıl sonunda toplam bütçe giderlerinin GSYH’ye oranı yüzde 25,4 olarak hesaplandı. 2024 yılı sonunda faiz hariç bütçe giderlerinin 9 trilyon 915 milyar 366 milyon TL olması hesaplandı. Faiz hariç bütçe giderlerinin GSYH’ye oranının ise 2024 yıl sonunda yüzde 22,4 olarak gerçekleşeceği bekleniyor.

2024 yılı sonunda personel giderlerinin 2 trilyon 678 milyar 257 milyon TL, sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderlerinin 332 milyar 743 milyon TL, mal ve hizmet alım giderlerinin 772 milyar 836 milyon TL ve cari transferlerin 4 trilyon 11 milyar 414 milyon TL olacağı tahmini olarak yer alıyor.

Sermaye giderlerinin yıl sonu gerçekleşmesinin 1 trilyon 92 milyar 559 milyon TL ve sermaye transferleri yıl sonu gerçekleşmesinin ise 724 milyar 126 milyon TL olacağı yine bir tahmin. 2024 yıl sonunda borç verme giderlerinin 303 milyar 430 milyon TL olacağı beklentisi hakim. Faiz giderlerinin ise yıl sonunda 1 trilyon 297 milyar 761 milyon TL olarak gerçekleşeceği yer alıyor.

2025 YILI BÜTÇESİ

2025 yılı bütçe giderleri 14 trilyon 731 milyar lira, bütçe gelirleri ise 12 trilyon 800 milyar lira olarak öngörülüyor.

Bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasılaya oranının ise yüzde 3,1 olarak gerçekleşeceğini tahmin ediliyor.

Bütçe gelirlerinin alt kalemleri:

-Gelir Vergisi 2 trilyon 130 milyar lira,

-Kurumlar Vergisi 1 trilyon 637 milyar lira,

-Özel Tüketim Vergisi 2 trilyon 121 milyar lira,

-Katma Değer Vergisi 3 trilyon 599 milyar lira,

-Diğer Vergi Gelirleri 1 trilyon 652 milyar lira,

-Vergi Dışı Gelirler ise 1 trilyon 662 milyar lira.

DEPREM HARCAMALARI

2025 yılı bütçesinde deprem bölgesinin iyileştirilmesi ve afetlere karşı dirençliliğin artırılması için “584 milyar lira” tutarında ödenek öngörüldü. Bu kapsamda Afetlere Dirençli Şehirler Projesi için ayrılan kaynak tutarı toplam 120 milyar lira oldu. Bu tutarın Gayrısafi Yurtiçi Hasıla (GSYH)’ya oranı yüzde 0,9.

Deprem hariç bütçe açığının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranının yüzde 2,2 seviyesinde gerçekleşeceği öngörülüyor.

ÖDENEKLERİN DAĞILIMI

2025 yılı bütçe ödeneklerinin ekonomik sınıflandırmaya göre dağılımını ise şu şekilde:

• Personel giderleri için toplam 3 trilyon 911 milyar lira,

• Mal ve hizmet alım giderleri 1 trilyon 24 milyar lira,

• Cari transferler 5 trilyon 813 milyar lira,

• Sermaye giderleri 1 trilyon 102 milyar lira,

• Sermaye transferleri 338 milyar lira,

• Borç verme giderleri 306 milyar lira,

• Yedek ödenekler 287 milyar lira,

• Faiz giderleri 1 trilyon 950 milyar lira.

ASLAN PAYI EĞİTİME

Milli Eğitim Bakanlığı bütçesi 2025 yılında 1 trilyon 452 milyar liraya yükseltildi. Böylece bütçeden yüzde 14,8 oranı ile en büyük payı yine eğitime ayrılıyor.

Sağlık hizmetleri için 1 trilyon 106 milyar lira kaynak ayrıldı. Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan yapılacak sağlık harcamaları da eklendiğinde sağlık alanına ayrılan toplam kaynak; 2 trilyon 435 milyar liraya ulaşacak.

Sosyal yardım ve destekler için bütçede 651 milyar lira kaynak ayrıldı. Bu tutar 2025 yılı bütçesinin yüzde 4,4’üne denk geliyor.

ELEKTRİK-GAZ DESTEĞİ

Vatandaşların ucuz elektrik ve doğalgaz kullanabilmeleri için 2025 yılı bütçesinde 472 milyar lira kaynak öngörülüyor. Konut tüketicileri için doğalgaz ve elektrik maliyetinin yaklaşık yüzde 60'ı bütçeden karşılanıyor.

2022 yılı Ocak ayı itibarıyla asgari ücret vergi dışı tutulmuştu. Bu kapsamda da 2025 yılında 810 milyar lira vergi istisnası öngörülüyor.

TARIMA 706 MİLYAR LİRA

2025 yılında bütçeden tarıma 706 milyar lira kaynak ayrıldı. Bu kapsamda tarımsal destek programları için 135 milyar lira, tarım sektörü yatırım ödenekleri için 166 milyar lira, tarımsal kredi sübvansiyon desteği için 160 milyar lira, tarım sektörü vergi harcamaları kapsamında 200 milyar lira, tarımsal KİT’lerin finansmanı, müdahale alımları ve ihracat destekleri için 45 milyar TL ayrıldı.

Reel kesim destekleri için bütçeden 561 milyar lira ödenek ayrıldığını da görüyoruz.

SAVUNMA HARCAMALARI

Savunma harcamaları için 913,9 milyar lira, iç güvenlik için 694,5 milyar lira ödenek öngörüldü. Savunma Sanayii Destekleme Fonu için ayrılan kaynak da dahil edildiğinde toplamda savunma ve güvenlik sektörü için 2025 yılında 1 trilyon 608 milyar lira ödenek tahsis edildiğini söyleyebiliriz.

Suriye için de ödenek ayrılacağını tahmin ediyorum.

2025 YILI YATIRIMLAR

Bütçede yatırımlara ayrılan kaynak ise 1 trilyon 569 milyar liraya yükseltiliyor. Bu tutar 2025 yılı bütçesinin yüzde 10,7’sine denk geliyor.

2024 YILI VERGİLERİ

2024 yılının ilk 11 ayında Türkiye’deki vergi ödemelerine dair veriler de ortaya çıktı.

Türkiye’deki ekonomik krizle birlikte vergi yükü de giderek artıyor. 2024 yılı itibarıyla ödenen toplam vergi tutarı 7 trilyon 793 milyar 285 milyon 845 bin liraya ulaşırken bu rakam saniyede 270 bin 60 lira, dakikada 16 milyon 203 bin 605 lira ve saatte 972 milyon 216 bin 298 lira olarak hesaplandı.

Günlük vergi ödemesi ise 23 milyar 333 milyon 191 bin 153 liraya çıktı. Aylık bazda değerlendirildiğinde ise Türkiye'de 779 milyar 328 milyon 584 bin 500 lira vergi ödenmiş durumda.

Dolaylı olarak söyleyeyim; Kümesteki kazlarda tüy kalmadı!

Üretenlerin kapasitesi düştü, işçi sayıları da azaldı.

Böyle giderse 2025 yılı hiç yaşanmamış kabul edilecek!