Türkiye’nin tarım ve gıda alanındaki gelişmelerine her gün yeni bir halka daha ekleniyor. Evlerin balkonlarında, teraslarında, bahçelerinde saksı içinde yetiştirilebilen ve kilosu 5 Euronun altında olmayan, bizim bildiğimiz ismiyle Yaban Mersini, tescilli ismiyle Mavi Yemiş, yeni gelir kapısı olmaya aday.

Dünyada ‘blueberry’ olarak tanınan ve kültürü yapılan bu meyve türüne mavi renginden dolayı ülkemizde ‘maviyemiş’ denilmektedir.

Son yıllarda ülkemizde alternatif tarımda yeni bir iş ortağı olarak göze çarpan maviyemişi bizlerde senelerdir tanıyoruz. Bursa’nın dağ bölgelerinde yetişiyor. Çalılarda yetişen ve bizim ismine Yaban Mersini bazen de çoban üzümü dediğimiz bu meyvenin Bursa’daki serüveni ile ilgili olarak geçtiğimiz günlerde ziyaret ettiğim Özlüce mahallemizdeki bir serada rast geldim ve öğrendim. 1906 yılından bu yana Amerika’da bu meyvenin yetiştiriciliği yapılıyormuş. Türkiye’de ise değeri 200’li yıllarda keyfedilmiş.  

Firmanın üretim ve satış müdürü Ziraat Mühendisi Cihan Tozlu, konuyla ilgili epey ayrıntılı bilgiler verdi. Bu meyve, eskiden yaban bir meyve olarak bilinmesine rağmen, pek çok gıda maddesinde kullanılıyor. Ayrıca Tıpta ve ilaç sanayisinde kullanılıyor. Ayrıca, meyve olarak tek başına tüketiliyor. Durum böyle oluncada fiyatı epey bir yüksek. Mesela, 125 gramlık paket halindeki satış fiyatı TL cinsinden ortalama 30 ile 45 lira arasında değişiyormuş. Afrika’dan gelen meyve ise bazen 15 liraya kadar düşüyormuş.

Firma bu durumu düzenli yetiştiriciliğe döndürüp ekonomiye daha fazla katkı sağlamak amaçlı çalışmalar başlatmış. Önce fidanlık oluşturulmuş. Burada gerekli her türlü Ar_Ge çalışması yapıldıktan sonra seri üretim başlatılmış. Bitki, öyle ekilen her toprakta yetişmiyor. Özel bir takım toprak türü ve belli bir sıcaklık ortamı istiyor. Sulaması da öyle bildiğimiz cinsten değil. Belli bir karışımla, su, ilaç, gübre olarak sulanıyor.

Bir dönüm alanda, Maviyemiş meyvesinin yetiştiriciliği yapılmak istendiğinde ortaya çıkan yatırım fiyatı ise ortalama 6 bin 500 Euro dolayında.          

Cihan Tozlu, yapılan çalışmaları anlatırken hedeflerini ne şöyle anlattı;

Bölgede mevcut yerel meyve türlerinin koruma altına alınmasına öncülük etmek, yeni çeşitler ıslah ederek bölge, ülke hatta dünya piyasasında yer almak, modern tarım tekniklerini bizzat uygulayarak gösteren, bilimsel çalışmalara kaynak sağlayarak araştırma-geliştirme çalışmalarını yönlendirmek. Elde edilen bilimsel araştırma sonuçlarını yaymak, bölge çiftçisinin eğitimine katkı sağlamak. Konusunda uzman akademisyenler, bilim adamları ve üniversiteler ile birlikte çalışarak farkındalık ortaya koymak ve tarımında yeniliklerin daha kısa sürede uygulamasını temin etmek için ender görülen maviyemişle üretim, satış ve pazarlama konularında üreticilerle birlikte hareket etmek.

Kültürü yapılan maviyemiş çeşitleri 80 civarında olup çoğu soğuk veya sıcak yerlerde yetişebilen yüksek boylu maviyemiş gurubunda yer almaktadır. Ayrıca, sıcağı seven tavşangözü maviyemiş çeşitleri ile yaylalarda yetişebilen ve bodur olan alçak boylu maviyemiş çeşitleri de vardır. Mayviyemiş ılıman iklim bitkisi olup üzümsü meyveler grubunda yer almaktadır.

10 yıl önce Amerika’da kültüre alınmaya başlanmıştır. Karadeniz Bölgesinin özellikle doğru kesimindeki yağışlı iklim ve doğal asitli topraklar bu bitkinin yetişmesi için idealdir. Günümüzde yetiştiriciliği yapılan maviyemiş çeşitleri doğadaki yabani tiplerine göre çok daha fazla verimli, çok daha iri, daha sulu ve daha tatlı meyve verirken hastalık ve zararlılara da daha dayanıklıdırlar. Asitli ve organik maddece zengin toprakların bitkisi olan maviyemiş genel olarak yabanisinin yani likapanın bulunduğu yerlerde, orman gülü (komar), defne, çam, kızılağaç, kayın, gürgen veya beyaz sedirin karışık olarak yetiştiği nispeten meyilli alanlarda yetişebilir.

Maviyemiş, yetiştirmek biraz emek, sabır ve tecrübe istiyor. Bazı insanlar ise bu konuda epey istekli hareket ediyormuş. Örnek, evlerin balkonlarında, bahçelerinde maviyemiş yetiştirmek isteyenler için özel üretim fidanlar ve bu fidanların yetişmesi için ihtiyaç duyulan tarımsal ilaçlar da firma tarafından temin ediliyor.

Peki, maviyemiş, insanlığa ne gibi katkılar sağlıyor? Bu konuda da yapılan bilimsel çalışmalar mevcut. Besleyici olan mayivemiş vitaminlerce de zengindir. Sağlık bakımından da çok yararlı olan maviyemişin kuru yaprak ve meyvelerinden yapılan çay ishali önlerken kadınların özel günlerini düzene sokar, meyvesi bağırsakları düzenler hatta idrar yolu enfeksiyonlarına karşı antibiyotik etkisi vardır. Antioksidant içiriği en yüksek olan kültür meyvesidir. Kan şekerini düşürür, taze olarak tüketildiğinde kanı temizler ve insanda iş verimliliğini artırır. Mükemmel bir tadı vardır ve son derece besleyicidir ancak kalori değeri ve sodyum içeriği düşüktür. Kolesterolü ve kan şekerini düşürür, kalp krizi riskini azaltır, gece görüş kabiliyetinin artmasını sağlarken gözlerdeki kamaşma, gece körlüğü ve göz yorgunluklarını giderir.

Damarların elastikliğini ve gözlerin geçirgenliğini artırır. 1.5 bardak maviyemiş meyvesi 9 porsiyon meyveye eşdeğer özellik taşımaktadır. Yaşlanma ve yaşlılıktaki hafıza kayıplarını önleyen maviyemiş insan sağlığı için mucize meyve olarak adlandırılmaktadır. A ve C vitaminlerince zengindir. 100 g. Taze meyvede 7-20 mg arasında C vitamini vardır. Bir bardak taze maviyemiş 145 gram gelmektedir ve içeriği Çizelge 1’de verilmiştir.

Yapılan araştırmalarda bir bardak Maviyemiş-Likapa meyvesinin 145 gram geldiği ve 21 gram Karbonhidrat, 1 gram Protein, 0,5 gram yağ, 19 miligram C-VİTAMİNİ, ve 85 KALORİ içerdiği belirtilmektedir. Ayrıca, 100 gram yenilebilir Maviyemiş-Likapanin %83’ünü su, %0.7’ sini protein, %0.5‘ ini yağ, %15’ ini karbonhidrat, %1.5‘ini lif oluşturduğu ve 62 kalori taşıdığı saptanmıştır. Mineral ve vitaminlerce zengin olan Maviyemiş-Likapa sodyum içermezken potasyum ve C vitamini içeriği son derece yüksektir.

Görüldüğü gibi maviyemiş hem insan sağlığı açısından faydalı hem de yetiştirildiğinde ekonomik getirisi ve kazancı nedeniyle de ilgi çekici bir meyve.