Osmanlı imparatorluğu padişahlarından en çok tartışılan kişi sanırım ol. Abdülhamid tır, sıkıntılı olduğu dönemlerde dedesi ll. Mahmut'un Tanzimat fermanın da yapmak istediklerini uygulamayı da düşünmüştü. Günahı ve sevabı ile Osmanlı'nın son dönemlerine damga vurmuştur, fakat aşağıdaki liste bizi her zaman düşünmeye sevk etmiştir. Üst düzey görevlerde neden gayrimüslim ler tercih edilmiştir? Bu sorunun cevabını bulmak bir hayli zor. Avrupa da kurduğu Yıldız Hafiye teşkilatı takdire şayandı, belki de Osmanlı'nın hasta dönemine denk gelmese tarih onu çok daha başarılı yazabilirdi.

II. Abdülhamid , 21 Eylül 1842 - 10 Şubat 1918), Osmanlı İmparatorluğu'nun 34. padişahı ve çöküş sürecindeki devlette mutlak hakimiyet sağlayan son padişah. Tahtta kaldığı yıllarda imparatorluk dağılma dönemini yaşadı; başta Balkanlar olmak üzere çeşitli bölgelerde çıkan isyanlara ve Rusya İmparatorluğu'na karşı kaybedilen 93 Harbi'ne tanıklık etti. 31 Ağustos 1876'da tahta çıktı ve 1908 Jön Türk Devrimi'nden kısa bir süre sonra 27 Nisan 1909'da tahttan indirilene kadar ülkeyi yönetti.

Meşrutiyet yanlısı Genç Osmanlılar ile yaptığı anlaşma sonucunda 23 Aralık 1876'da ilk Osmanlı anayasasını ilan etti ve böylece ülkenin demokratikleşme sürecini destekleyeceği izlenimini verdi. Ancak kısa bir süre sonra meclis ile yaşadığı anlaşmazlıkları öne sürerek 1878'de meclisi kapattı. Meclisi kapattıktan sonra gücünü pekiştirerek mutlak hakimiyetini başlattı. Osmanlı padişahı ll. Abdülhamit’in bakanları ve bürokratları.

Hariciye Nazırları; Aleksandros Karateodori Paşa (1878-1879)

Gabriel Pasha ve Sava Paşa (1879-1880)

Hazine-i Hassa Nazırları: Agop Ohanes Kazazyan (1876-1891),

Mikail Portakalyan Efendi (1891-1897),

Ohanes Sakız Efendi (1897-1908)

Maliye Nazırı: Agop Ohanes Kazasyan Paşa (28-30 Ağustos 1885), (Aralık 1886 - Mart 1887) (1888-1891)

Nafia Nazırları: Ohanes Çamiç Efendi (1877-1878),

Aleksandr Karateodori Paşa (1878)

Sava Paşa (1878-1879)

Orman ve Maadin Nazırları; Mavrokordato Efendi (1908-1909),

Aristidi Paşa ( 1909)

Ticaret ve Ziraat Nazırları: Bedros Kuyumcuyan Efendi (1880)

Gabriel Noradonkyan Efendi (1908-1909)

Ayan Üyeleri(1876 Antopolos Efendi Aristarki Bey,

Daviçon Karmona Efendi,Musurus Paşa,

Serviçen Efendi, Stoyanoviç Efendi, Dr Kastro Bey,

Mavroyeni Paşa, Karatodri Paşa,

Abraham Karakahya Paşa

Ayan Üyeleri(1908) Azaryan Efendi, Basarya Efendi,

Bohor Efendi,

Fethi Franko Bey, Gabriyel Noradonkyan Efendi,

Mavrokordato Efendi, Mavroyeni Bey, Oksanti Efendi,

Yorgiyadis Efendi, Aram Efendi, Popoviç Temko Efendi,

Babıali Hukuk Müşaviri Gabriel Efendi;

Abdülhamit zamanında sürekli el üstünde tutulan bu Gabriel Efendi 2. Dünya savaşı sonrası düzenlenen Paris Konferansında Ermeniler için toprak talep etmiş, Lozan Konferansına da Ermeniler adına katılmıştır…

Elçilere göz attığımızda;

Y. Fotiades Bey ve Gobdan Efendi’nin Atina,

Azaryan Efendi’nin Belgrad,

E. Karatodri Efendi’nin Brüksel, Blak Bey’in Bükreş,

Yanko Karaca, Misak Efendi ve Aritraki Efendi’nin Lahey,

K. Musurus Paşa, Alfred Rüstem Paşa ve Antopulo Paşa’nın Londra,

Naum Paşa’nın Paris, S. Musurus Bey ve Y. Fotiades Bey’in Roma,

Nikola Gobdan Efendi’nin Sofya,

A. Vogorides Paşa’nın Viyana,

L. Aristarki Bey ve A. Mavroyeni Bey’in Washington’da Büyükelçi-Elçi olarak görev yaptıklarını görüyoruz. Konsolos ve kâtipliklerde de Türk unsurundan ziyade Ermeni ve bilhassa Rum memurlar kullanılmakta idi.

Valilik koltuklarının çoğunda da gayrimüslimler oturuyordu.

Mesela; Şarkî Rumeli Valileri; Sava Paşa, Aleko Vogorides Paşa, Gavril Paşa Hristoiç, Alexandre de Battenberg, Ferdinand de Saxe-Cobourg et Gotha,

Sisam Beyleri; Mişel Gregoriyadis Bey, Aleksander Mavroyeni Bey, Yanko Vitinos Bey, Kostaki Karateodori Paşa, Yorgi Yorgiadis Efendi, Andrea Kopasis Efendi,

Cebelilübnan Sancağı Mutasarrıfları; Vasa Paşa, Naum Paşa, Yusuf Franko Paşa.

Kaynak kitap: KUNERALP, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali,

Prosopografik Rehber, İstanbul: İsis Yayınları, 1999.