Türkiye’yi nelerin beklediğini, ülkenin nereden gelip nereye doğru yelken açtığını görmek için açıklanan ekonomik verileri değerlendirmek gerekiyor. Rakamlar, ekonomide krizin derinleştiğini ve daha da derinleşeceğini gösteriyor.

Yaşamakta olduğumuz ortamın, önemli iki nedeni var… Güven sarsıldı ve dövizle ilgili kara bir tablo var önümüzde… Eleştirilse de TÜİK’in açıkladığı verilerden yararlanalım… 

Geçen yıl Temmuz ayında 100 güven sınırında olan (100,6) “Ekonomik Güven Endeksi”, bu yıl 93,4'e geriledi, bir başka anlatımla ‘güven sınırının altına düştü.’ Süreç işliyor…

Ekonomik güven endeksi, üretici ve tüketici güvenini gösteriyor. Dahası üretici ve tüketici, bugünkü genel ekonomik durumun ve kendi hane halkının maddi durumunun, geçen yıla göre kötüleştiğini söylüyor. Ayrıca gelecek yıl daha da kötüleşeceğini düşünüyor. Felaket burada başlıyor…

Ekonomide olumsuz beklentiler, krizi derinleştirir. Zira bu beklentiler tüketimi, tasarrufu ve yatırımı etkiler.

Türkiye için yurt dışı güven de düştü. Türkiye'nin yurt dışında uluslararası piyasalarda işlem gören tahvillerinde iflas sigorta risk primi (CDS) 860,24 baz puana yükseldi. Üç büyük reyting kuruluşunun Türkiye ülke notu; “Aşırı spekülatif ve yatırım yapılamaz” diye not edildi ve kamuoyuna açıklandı…

TÜİK'in açıkladığı 6 aylık dış ticaret verileri de döviz konusunda alarm zillerinin çaldığını gösteriyor…

İhracat 2022 Haziranda 23.5, ilk 6 ayda 125 milyar doları buldu. İthalat ise haziranda 31.6, ilk 6 ayda 177.2 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Geçen yılın (2021) ilk 6 ayında 21,2 milyar dolar olan dış ticaret açığı, bu yıl yüzde 142 oranında artarak 51.4 milyar dolara yükseldi. İnanılmaz bir yere doğru gidiyoruz…

Aynı dönemde ihracat yüzde 20 oranında artarken, ithalat yüzde 40,6 oranında arttı. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise yüzde 83,2'den yüzde 71'e geriledi.

Bu şartlarda hükümetin çözüm üretmesi gerekir. Ama hükümet çözüm üretmek, önlem almak yerine, ‘ihracat patladı’ diye algı yaratmaya çalışıyor. Rakamları sağlıklı okuyanların güveni daha da düşüyor… Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu’nun İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkanı Erdal Bahçıvan ile polemiğe girmesi de durumun vahametini göstermesi açısından ilginçti… Bir süredir sıkılaşan kredi mekanizmaları nedeniyle yakınan iş insanlarına konuşan Kavcıoğlu, “Kredi alarak stok yapıyorsunuz. Ev ve otomobil ediniyorsunuz” sözlerine Bahçıvan, “biz üretimi sürekli hale getirmek için stok yapıyoruz. Hammadde alıyoruz” diye yanıt vermiş ve salondan alkış almıştı… İktidar ile sanayicinin ters düşmesi, uzun vadede ülkeye hayır getirmeyecektir…  

Öte yandan, ithalatın yapısına bakarsak, sermaye malı ithalatı yüzde 10,3'e inmiş durumda. Bu mevcut yatırımlarının amortismanına ancak yeter. Bu şartlarda yeni yatırım yapılmıyor demektir. İşsizlik kapımızı çalıyor…

Üretimde kullanılan ara malı ve ham maddenin ithalat içindeki payı ise geçen seneye göre artmış ve yüzde 82,1 olmuş. İthal girdi, kur artıkça maliyetleri ve enflasyonu artırıyor. İthalatın finansmanı zora girerse, iç üretimde sıkıntı olur.

Yapılması gereken, ithal ara malı ve ham maddeyi içeride üretmek ve ithal girdi payını yüzde 10, yüzde 15 seviyesine indirmektir. Bunun için de bu alanlara hem devletin girmesi yatırım yapması, hem de özel sektöre teşvik vermesi gerekir.

6 ayda Avrupa Birliği'ne olan dış ticaretten 7,7 milyar dolar fazla verdik… Çin ve Rusya'ya karşı ise 43,7 milyar dolar açık görülüyor… Toplam dış ticaret açığımızın yüzde 85'i Rusya ve Çin'den kaynaklanıyor… Enerji ve ara mal konusu çok önemli…

Çin'den çok sınırlı yatırım malı ve teknoloji ithal ediyoruz. Tekstil, plastik eşya, bisiklet gibi ithal mallara kota getirmek ve vergileri artırmak gerekir.

Bu aşamada iktidarın işi çok ama çok zor…

En akılcı çözüm ise ‘erken seçim…’