Türkiye’de sıkça konuşulan konulardan biri, IMF ile ilişkiler oldu. IMF ile hem geçmişte yapılan hem de gelecekte yapılması konuşulan olası bir Stand-by anlaşması birçok siyasetçinin gündeminde. Ak parti genel başkanı ve dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın ''IMF bizden borç istedi arkadaşlara verin dedim.'' söylemi nin içeriği ve olayın aslı astarı nedir yazımızda anlatalım. Türkiye’nin IMF ile ilişkilerinin tarihini, yapılan Stand-by anlaşmalarını, yapılan anlaşmaların hangi hükumetler döneminde olduğunu, çekilen kredi miktarlarını ve daha fazlasını araştırdık.
IMF'nin Kuruluşu
Temmuz 1944’te Birleşmiş Milletler toplantısı neticesinde 2. Dünya Savaşı sonrasında ekonomik sıkıntı yaşayan ülkelere para fonu sağlamak ve dünya ekonomisinde yaşanabilecek daralmayı önlemek amacıyla ABD’nin New Hampshire eyaletinde kurulan IMF, kurucu üye ülkelerin aralarında imzaladıkları anlaşma sonucunda Aralık 1945’te ortaya çıktı. Mart 1947 itibarıyla finansal operasyonlarına başlayarak fiilen faaliyete geçen IMF, 1970 yılından bu yana ülkelere, kendisi tarafından yaratılan uluslararası rezerv para birimi olan SDR (Özel Çekme Hakları) ile fon sağlamakta. IMF’den ilk finansal desteği alan ülke ise Fransa’ydı.
2019 itibarıyla bünyesinde 189 üye ülke barındıran IMF’nın şu an başkanlığını Bulgar asıllı Kristalina Georgieva yapıyor
Türkiye'nin Katılımı
IMF’nin fiilen faaliyetlere başlamasından tam 10 gün sonra, 11 Mart 1947’de dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından yapılan anlaşma neticesinde IMF’ye üye olan Türkiye, o dönemde üye olan ülkeler arasında 41. ülke konumundaydı. Türkiye üye olduğundan itibaren IMF ile çoğu bir yılda geri ödemeli olarak 19 farklı Stand-by anlaşması yaptı. Yazıda okuduğunuz gibi IMF ile anlaşmayı yapan Adnan Menderes değil İsmet İnönü'dür.
IMF ile yapılan Stand-by anlaşmalarınetaylı olarak incelediğimizde; Türkiye ilk olarak 1 Ocak 1961 yılında yapılan Stand-by anlaşması neticesinde IMF’den 16 milyon SDR (yaklaşık 22 milyon $)’lık bir borç aldı. Buda Adnan Mendres iktidarına darbe yapan Milli birlik komitesi tarafından alındığını gösteriyor, Darbe dönemleri en büyük hırsızlık ve yolsuzlukların yapıldığı dönemlerdir ve hiç kimse askere hesap soramaz.!
1961’den 1970 yılına kadar her sene IMF’den kredi çeken Türkiye, bu 10 yıl içerisinde toplam 247 milyon SDR (343 milyon $)’lık Stand-by anlaşması gerçekleştirdi. 1970’li yılların sonunda yaşadığı ekonomik sıkıntılar sonucunda tekrardan IMF’ye başvuran Türkiye, 1984 yılına kadar IMF ile toplamı yaklaşık 1,8 milyar SDR (2,5 milyar $)’lık 5 farklı Stand-by anlaşması daha yaptı.
1984’ten 1994’e kadar IMF ile herhangi bir Stand-by anlaşması gerçekleştirmeyen Türkiye, 1994 yılında yaşanan finansal problemler yüzünden IMF ile 460 milyon SDR (640 milyar $) tutarında bir Stand-by anlaşması daha gerçekleştirdi. 1990’ların sonu ve 2000’li yılların başları ise Türkiye’nin IMF’den en çok fon yardımı aldığı dönem oldu. 1999 yılında yaşanan yüksek enflasyon, faiz oranları, kamu borçları gibi ekonomik sorunlar neticesinde IMF ile tekrar görüşen Türkiye, 11,7 milyar SDR (16,3 milyar $) tutarında bir Stand-by anlaşması gerçekleştirdi. O dönemde enflasyon oranlarında beklendiği gibi düşüş yaşanmamış olması ve Türk Lirasının yabancı para birimlerine karşı fazla değerlenmesi sebebiyle ihracatın düşmesi, dış ticaret açığının meydana gelmesine neden oldu ve yaşanan ekonomik krizle birlikte Türkiye, Kasım 2000’de IMF’den 5,8 milyar SDR (8 milyar $)’lık ek kaynak talep etti. Bununla birlikte 2002 yılında yapılan 18. Stand-by anlaşması 11,9 milyar SDR (16,5 milyar $) ile Türkiye’nin en çok fon yardımı aldığı anlaşma oldu.
IMF ile yapılan Stand-by anlaşmalarının hangi başbakan döneminde imzalandığını incelediğimizde ise; Adalet Partisi’nden başbakan olan Süleyman Demirel döneminde 6 Stand-by anlaşması yapıldığını görüyoruz. Bülent Ecevit’in 2 kez CHP, 3 kez de DSP’den başbakanlığı döneminde IMF ile Stand-by anlaşmaları yapan Türkiye, İsmet İnönü’nün CHP’den başbakan olduğu dönemde de 4 Stand-by anlaşması imzaladı. Şu anki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın AK Parti’den başbakanlık yaptığı 2005 yılında ise IMF ile bir kez Stand-by anlaşması imzalandı.
Türkiye’nin IMF’ye Olan Borcu Ne Zaman Bitti? Türkiye’nin yıllara göre IMF’ye olan borcunu incelediğimizde, 1999 yılında 600 milyon SDR (834 milyon $) olan borç yükü, 2002 yılına gelindiğinde 16,2 milyar SDR (22,5 milyar $)’a kadar çıkmıştı. 2007 yılında 4,5 milyar SDR (6,3 milyar $)’a düşen IMF borcu, 2008 yılında 5,5 milyar SDR (7,6 milyar $)’a çıksa da Mayıs 2013’te 281 milyon SDR (390 milyon $)’lık son ödemenin yapılması ile Türkiye’nin IMF’ye olan borcu resmen bitmiştir.
IMF bizden borç istedi iddiası. Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, son yıllarda gerek katıldığı mitinglerde gerekse de çeşitli basın kuruluşlarıyla gerçekleştirdiği programlarda “IMF bizden 5 milyar dolar borç istedi. Ben o zaman Başbakandım, dedim ki 'verin' dedim. IMF vereceğimizi anlayınca borç almaktan vazgeçti.” gibi demeçlerde veriyor. Peki IMF gerçekten Türkiye’den borç istedi mi? Borç istediyse bu ne kadar? Türkiye IMF’ye borç verdi mi?
2012 yılının başlarında IMF, yönetim kurulunun kararıyla kaynak havuzuna 500 milyar $’lık bir ek kaynak sağlama kararı aldı. Bu ek kaynak havuzuna IMF’ye üye olan ülkelerin bazılarından katkı yapmaları talep edildi. Daha sonra 264 milyar $’lık toplam ek kaynağın yeterli olacağını açıklayan IMF, 40 farklı ülkeden yaklaşık 182 milyar SDR (264 milyar $) ek kaynak alımının kesin sözünü aldı ve işlemi tamamladı. IMF’ye o dönemde en çok kaynak sağlama garantisi veren ülkeler ise Japonya, ABD, Çin ve Almanya oldu.
Türkiye ile IMF arasındaki 5 milyar dolarlık borç durumu ise, IMF ile üye ülkeler arasında var olan ikili anlaşmalar kapsamında yer alıyor. Ek kaynaklar için üye ülkelerin bazıları IMF'ye, eğer IMF'nin rezerve ciddi oranda azalırsa bir miktar borç verme taahhüdünde bulunuyorlar. Türkiye de 5 milyar dolar ile bu taahhüdü veren ülkeler arasında yer alıyordu. Ancak bu para IMF tarafından hiç talep edilmedi çünkü IMF rezervleri ilgili kritik seviyeye inmedi.
KAYNAKLAR
IMF Üye Listesi
Türkiye-IMF Stand-by Anlaşmaları
IMF NAB Katılımcıları ve Ödedikleri Miktarlar
IMF NAB Katılımcıları ve Ödedikleri Miktarlar
Seta Analiz Türkiye-IMF İlişkileri
Bretton Woods Projects: IMF Recources
IMF Üyelerinin Kota ve Oy Gücü
T.C. Hükümetleri
Emincan Yüksel
Yorum Ekle
Yorumlar
Sizlere daha iyi hizmet sunabilmek adına sitemizde çerez konumlandırmaktayız. Kişisel verileriniz, KVKK ve GDPR
kapsamında toplanıp işlenir. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul etmiş olacaksınız.
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.
Web.tv
İsmet KOYUNCU
Türkiye ve IMF
Türkiye’de sıkça konuşulan konulardan biri, IMF ile ilişkiler oldu. IMF ile hem geçmişte yapılan hem de gelecekte yapılması konuşulan olası bir Stand-by anlaşması birçok siyasetçinin gündeminde. Ak parti genel başkanı ve dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın ''IMF bizden borç istedi arkadaşlara verin dedim.'' söylemi nin içeriği ve olayın aslı astarı nedir yazımızda anlatalım. Türkiye’nin IMF ile ilişkilerinin tarihini, yapılan Stand-by anlaşmalarını, yapılan anlaşmaların hangi hükumetler döneminde olduğunu, çekilen kredi miktarlarını ve daha fazlasını araştırdık.
IMF'nin Kuruluşu
Temmuz 1944’te Birleşmiş Milletler toplantısı neticesinde 2. Dünya Savaşı sonrasında ekonomik sıkıntı yaşayan ülkelere para fonu sağlamak ve dünya ekonomisinde yaşanabilecek daralmayı önlemek amacıyla ABD’nin New Hampshire eyaletinde kurulan IMF, kurucu üye ülkelerin aralarında imzaladıkları anlaşma sonucunda Aralık 1945’te ortaya çıktı. Mart 1947 itibarıyla finansal operasyonlarına başlayarak fiilen faaliyete geçen IMF, 1970 yılından bu yana ülkelere, kendisi tarafından yaratılan uluslararası rezerv para birimi olan SDR (Özel Çekme Hakları) ile fon sağlamakta. IMF’den ilk finansal desteği alan ülke ise Fransa’ydı.
2019 itibarıyla bünyesinde 189 üye ülke barındıran IMF’nın şu an başkanlığını Bulgar asıllı Kristalina Georgieva yapıyor
Türkiye'nin Katılımı
IMF’nin fiilen faaliyetlere başlamasından tam 10 gün sonra, 11 Mart 1947’de dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından yapılan anlaşma neticesinde IMF’ye üye olan Türkiye, o dönemde üye olan ülkeler arasında 41. ülke konumundaydı. Türkiye üye olduğundan itibaren IMF ile çoğu bir yılda geri ödemeli olarak 19 farklı Stand-by anlaşması yaptı. Yazıda okuduğunuz gibi IMF ile anlaşmayı yapan Adnan Menderes değil İsmet İnönü'dür.
IMF ile yapılan Stand-by anlaşmalarınetaylı olarak incelediğimizde; Türkiye ilk olarak 1 Ocak 1961 yılında yapılan Stand-by anlaşması neticesinde IMF’den 16 milyon SDR (yaklaşık 22 milyon $)’lık bir borç aldı. Buda Adnan Mendres iktidarına darbe yapan Milli birlik komitesi tarafından alındığını gösteriyor, Darbe dönemleri en büyük hırsızlık ve yolsuzlukların yapıldığı dönemlerdir ve hiç kimse askere hesap soramaz.!
1961’den 1970 yılına kadar her sene IMF’den kredi çeken Türkiye, bu 10 yıl içerisinde toplam 247 milyon SDR (343 milyon $)’lık Stand-by anlaşması gerçekleştirdi. 1970’li yılların sonunda yaşadığı ekonomik sıkıntılar sonucunda tekrardan IMF’ye başvuran Türkiye, 1984 yılına kadar IMF ile toplamı yaklaşık 1,8 milyar SDR (2,5 milyar $)’lık 5 farklı Stand-by anlaşması daha yaptı.
1984’ten 1994’e kadar IMF ile herhangi bir Stand-by anlaşması gerçekleştirmeyen Türkiye, 1994 yılında yaşanan finansal problemler yüzünden IMF ile 460 milyon SDR (640 milyar $) tutarında bir Stand-by anlaşması daha gerçekleştirdi. 1990’ların sonu ve 2000’li yılların başları ise Türkiye’nin IMF’den en çok fon yardımı aldığı dönem oldu. 1999 yılında yaşanan yüksek enflasyon, faiz oranları, kamu borçları gibi ekonomik sorunlar neticesinde IMF ile tekrar görüşen Türkiye, 11,7 milyar SDR (16,3 milyar $) tutarında bir Stand-by anlaşması gerçekleştirdi. O dönemde enflasyon oranlarında beklendiği gibi düşüş yaşanmamış olması ve Türk Lirasının yabancı para birimlerine karşı fazla değerlenmesi sebebiyle ihracatın düşmesi, dış ticaret açığının meydana gelmesine neden oldu ve yaşanan ekonomik krizle birlikte Türkiye, Kasım 2000’de IMF’den 5,8 milyar SDR (8 milyar $)’lık ek kaynak talep etti. Bununla birlikte 2002 yılında yapılan 18. Stand-by anlaşması 11,9 milyar SDR (16,5 milyar $) ile Türkiye’nin en çok fon yardımı aldığı anlaşma oldu.
IMF ile yapılan Stand-by anlaşmalarının hangi başbakan döneminde imzalandığını incelediğimizde ise; Adalet Partisi’nden başbakan olan Süleyman Demirel döneminde 6 Stand-by anlaşması yapıldığını görüyoruz. Bülent Ecevit’in 2 kez CHP, 3 kez de DSP’den başbakanlığı döneminde IMF ile Stand-by anlaşmaları yapan Türkiye, İsmet İnönü’nün CHP’den başbakan olduğu dönemde de 4 Stand-by anlaşması imzaladı. Şu anki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın AK Parti’den başbakanlık yaptığı 2005 yılında ise IMF ile bir kez Stand-by anlaşması imzalandı.
Türkiye’nin IMF’ye Olan Borcu Ne Zaman Bitti? Türkiye’nin yıllara göre IMF’ye olan borcunu incelediğimizde, 1999 yılında 600 milyon SDR (834 milyon $) olan borç yükü, 2002 yılına gelindiğinde 16,2 milyar SDR (22,5 milyar $)’a kadar çıkmıştı. 2007 yılında 4,5 milyar SDR (6,3 milyar $)’a düşen IMF borcu, 2008 yılında 5,5 milyar SDR (7,6 milyar $)’a çıksa da Mayıs 2013’te 281 milyon SDR (390 milyon $)’lık son ödemenin yapılması ile Türkiye’nin IMF’ye olan borcu resmen bitmiştir.
IMF bizden borç istedi iddiası. Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, son yıllarda gerek katıldığı mitinglerde gerekse de çeşitli basın kuruluşlarıyla gerçekleştirdiği programlarda “IMF bizden 5 milyar dolar borç istedi. Ben o zaman Başbakandım, dedim ki 'verin' dedim. IMF vereceğimizi anlayınca borç almaktan vazgeçti.” gibi demeçlerde veriyor. Peki IMF gerçekten Türkiye’den borç istedi mi? Borç istediyse bu ne kadar? Türkiye IMF’ye borç verdi mi?
2012 yılının başlarında IMF, yönetim kurulunun kararıyla kaynak havuzuna 500 milyar $’lık bir ek kaynak sağlama kararı aldı. Bu ek kaynak havuzuna IMF’ye üye olan ülkelerin bazılarından katkı yapmaları talep edildi. Daha sonra 264 milyar $’lık toplam ek kaynağın yeterli olacağını açıklayan IMF, 40 farklı ülkeden yaklaşık 182 milyar SDR (264 milyar $) ek kaynak alımının kesin sözünü aldı ve işlemi tamamladı. IMF’ye o dönemde en çok kaynak sağlama garantisi veren ülkeler ise Japonya, ABD, Çin ve Almanya oldu.
Türkiye ile IMF arasındaki 5 milyar dolarlık borç durumu ise, IMF ile üye ülkeler arasında var olan ikili anlaşmalar kapsamında yer alıyor. Ek kaynaklar için üye ülkelerin bazıları IMF'ye, eğer IMF'nin rezerve ciddi oranda azalırsa bir miktar borç verme taahhüdünde bulunuyorlar. Türkiye de 5 milyar dolar ile bu taahhüdü veren ülkeler arasında yer alıyordu. Ancak bu para IMF tarafından hiç talep edilmedi çünkü IMF rezervleri ilgili kritik seviyeye inmedi.
KAYNAKLAR
IMF Üye Listesi
Türkiye-IMF Stand-by Anlaşmaları
IMF NAB Katılımcıları ve Ödedikleri Miktarlar
IMF NAB Katılımcıları ve Ödedikleri Miktarlar
Seta Analiz Türkiye-IMF İlişkileri
Bretton Woods Projects: IMF Recources
IMF Üyelerinin Kota ve Oy Gücü
T.C. Hükümetleri
Emincan Yüksel