Kavramlar bireyin düşünmesini sağlayan zihinsel araçlar olup içinde yaşanılan fiziksel ve sosyal çevreyi anlamayı, onlarla iletişim kurmayı sağlamaktadır. Bilişsel yeteneklerin gelişmesi önemli ölçüde kavramların yerleşmesi ve oturmasına bağlıdır. Genel anlamıyla kavram nesnelerin, özelliklerin ve düşüncelerin benzerliklere dayanarak zihinde bir grup oluşturmasıdır. Kavram öğrenme yapılanma ve yapılandırma işlemi olup, birey dünyaya geldiğinde başlamakta ve ölünceye kadar devam etmektedir.

Çocuklarda kavram öğrenilmesi yavaş ve oldukça zor bir süreçtir. Çocuklar her gün yeni bilgilerle karşılaşırlar ve bu bilgileri ya var olan kavramlarla ilişkilendirirler ya da bunlara karşı gelen kavramlar yaratırlar. Algının kesinleşmesi, artan ve çeşitlenen deneyimler ve gelişen kelime dağarcığı ile çocukların kavramları farklılaşmaya başlar.

SAYI KAVRAMI

Sayı kavramı bu arada matematiksel kavramın kazanılmasında ve bazı matematiksel becerilerin elde edilmesinde anahtar kavram niteliğindedir. Çocukta sayı kavramının gelişim sürecinin en önemli kısmını ise ilk dokuz sayma sayısının kavranması aşaması oluşturulmaktadır. Bu yaş çocukları görsel olarak sunulduğunda nesnelerin azlık çokluklarını ayırt edebilmeler. Çocuklar konuşmaya başlar başlamaz sayı sözcüklerini de kullanmaya başlarlar. İki yaşında bir çocuk sayıları sayabilir ancak saymadaki sıra doğru olmayabilir. (1-3-2-7 gibi.) Üç dört yaşındaki çocukların sayı sayma davranışı kavrayarak sayma değil, modeli taklit etme ezbere saymadır. Çocuklar bu yaşlarda sayının karşılığını henüz kavram olarak karşılamış değildir. Çocuklar beş yaşa geldiklerinde 1 den 10 a kadar hatta daha ileri sayı saymayı bilinçli olarak yapabilirler, sınıflandırma yapabilirler. Altı yaşındaki çocuklar ise bir cismin niteliğindeki bazı değişikliğe rağmen bazı özelliklerinin sabit kaldığını fark etmeye başlamışlardır. Beş-altı yaşındaki çocuklar 1-20 arası sayıları anlamlarını bilerek sayar ‘’tek tek’’ sayarak kaç tane olduğunu söyleyebilirler. Sıralama becerisi gelişmiştir. ‘’Yarım ve bütünü’’ gösterirler. Bir grup nesneyi ikişerli üçerli gruplara ayırırlar. Ardışık olarak sayar ancak bir basamaktan diğer basamağa geçişte zorlanabilirler. (10-20-30 gibi.) Altı yaşına gelinceye kadar birçok çocuk sayı saymaya başlamaktadır. Ancak sayılarla ilgili yetenekleri konusunda bilgileri sınırlıdır. Sayma sırasında çocuk sayma işleminin kendisine yoğunlaşıp bir nesneyi birden fazla sayabilir veya bir kümedeki bazı nesneleri sayma işlemine katabilir. Okul öncesi dönemdeki çocukların sayı ilişkilerinin gelişimi matematik için önemlidir. Çocuk az-çok, uzunkısa, boş-dolu gibi ilişkileri görerek öğrenir.

RENK KAVRAMLARININ GELİŞMESİ

Renk kavramı belirgin bir rengin (örneğin kırmızı) farklı renkteki nesnelerin arasından seçilmesinin bilgisidir. Çocuklara renk kavramı eğitimi verilirken basitten karmaşığa doğru şu sıra izlenmelidir.

• Adlandırma.

• Belli renklerle renkleri birlikte kullanma.

• Belli nesnelerin renklerine göre ayırt edilmesi.

• Ne renk? sorusunun kullanılması.

Çocukların renklere ilişkin ilk kelimeyi öğrenmelerinin oldukça zor olduğu bilinmektedir. Yapılan bu araştırmada hiç renk bilmeyen bir çocuğa kırmızı renk öğretirken çocuğa ilk olarak kırmızı renkte olan bir takım nesneler gösterilmiş ve kırmızı renk tanıtılmıştır. Daha sonra çocuktan gösterilen nesnenin rengini söylenmesi istenilmiştir. Çocuğa her yanlış cevabında doğru renk gösterilmiştir. Çocuğun doğru rengi göstermesi 85 denemede gerçekleşmiştir. Bu çocuğun kırmızı nesneleri ‘’kımızı’’ yeşil nesneleri ‘’yeşil’’ olarak adlandırması yaklaşık olarak ortalama 800 denemede gerçekleşirken, çocukların tüm renklere doğru cevap verme, 1080 denemede gerçekleşmiştir. Çocuklar bir rengin anlamını kavramada çok zorluk çekebilirler. Çocukların renkleri öğrenmekte zorlanmasındaki ilk olasılık renklere ilişkin yeterli kavram sunuma sahip olmamalarıdır. Çocuklar renkleri algısal olarak sınıflarlar. Renk kavramı iki-altı yaşlarında gelişmeye başlamakta ve renkleri tanıması ve adlarının öğrenilmesi dört-beş yaşlarına rastlanmaktadır. Beş-altı yaşlarında da çocuklar çeşitli renkleri ayırabilirler. Ancak bu ayırım çocuğun renk kavramını kazandığı anlamına gelmez.