Osman Hamdi Bey’in tablolarının anatomisi çözülüyor

Bank of America Merrill Lynch’in dünya çapında yürüttüğü ’Sanatı Koruma Projesi’ kapsamında, Sakıp Sabancı Müzesi koleksiyonunda yer alan Osman Hamdi Bey’e ait altı tablonun konservasyon ve bilimsel araştırma çalışmalarına başlandı. X-ray teknolojisinin uygulandığı araştırmada ilk olarak Osman Hamdi Bey’in ’Arzuhalci’ tablosu inceleniyor.
Bank of America Merrill Lynch tarafından dünya çapında hayata geçirilen ’Sanatı Koruma Projesi’ kapsamında, Türkiye’den, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi koleksiyonunda yer alan Osman Hamdi Bey tablolarının konservasyon ve araştırma çalışmalarının yürütüldüğü bir proje gerçekleştiriliyor. Proje kapsamında Türk sanat tarihinin önemli sanatçılarından Osman Hamdi Bey’in altı tablosu, kullanılan teknik ve malzeme bakımından titizlikle inceleniyor. S.Ü. Sakıp Sabancı Müzesi’nin koleksiyonunda yer alan ve proje kapsamında incelenen diğer Osman Hamdi Bey tabloları ise ’Kuran Okuyan Adam’, ’Camii’, ’Kokana Despina’, ’Naile Hanım’ın Portresi’ ve ’Beyaz Vazoda Çiçekler’. Araştırma sonrasında eserler 2017’nin ilk yarısında açılması beklenen Osman Hamdi Bey Sergisi ile sanatseverlerle buluşacak.
Konservatörlerin resimler üzerindeki onarım çalışmalarını yapmaya başlamadan önceki araştırma sürecinde, sanatçı tarafından kullanılmış malzeme ve tekniklerin incelenmesi, eser üzerinde daha önce yapılan onarımlar ve yüzeyde görülemeyen hasarlar hakkında bilgi sağlıyor. Konservatörler tarafından sıklıkla kullanılan X-Radyoloji tekniğiyle, X-Ray ışınının farklı yoğunluklardaki materyallerin içinden geçerek çıplak gözün tespit edemediği bilgiler ortaya çıkarılıyor. Resimde kullanılan materyallerin çoğu, atomik yapısına göre değişiklik göstermek üzere, X-Ray ışığında geçirgen olma özelliği taşıyor. Böylece bu işlemle, resmin ilk aşamasından itibaren geçirdiği aşamalar izlenebiliyor. Hem sanatçının tuval üzerinde yaptığı değişiklikler hem de resim üzerinde sonradan yapılan onarımlar görülebiliyor.
Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne uzanan bir zaman aralığında kültür ve sanat hayatına yaptığı eşsiz katkılarıyla bilinen Osman Hamdi Bey imzalı ’Arzuhalci’ eserinin X-Ray taramasında sanatçının tuval üzerinde kullandığı teknik, fırça hareketleri ve kademeli olarak eserde yaptığı değişiklikler açıkça görülüyor. Resimde daha açık renkte görünen kısımlar, sanatçının içinde kurşun barındıran pigment kullandığı bölgeleri ifade ediyor. Gerçekleştirilen projenin bilimsel danışmanlığını Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi Resim ve Çağdaş Sanat Konservasyon Uzmanı ve Danimarka Güzel Sanatlar Akademisi mensubu Filiz Kuvvetli üstleniyor. Projenin bilim komitesini ise Filiz Kuvvetli’nin yanı sıra Getty Konservasyon Enstitüsü Kimya Uzmanı Lynn Lee, Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Malzeme Bilimi ve Mühendislik Programı Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Mehmet Ali Gülgün, Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi SUNUM’da görev yapan Dr. Meltem Sezen ve Dr. Feray Bakan oluşturuyor.
Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Banu Başar, proje hakkında şunları söyledi: "Dünya çapında yürüttüğümüz Sanatı Koruma Projesi ile bir yandan sanat eserlerinin korunmasını amaçlarken; bir yandan da toplumların kültürel zenginliğine ve eğitimine katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. Bu sayede farklı kültürler ve gelenekler arasında uyum ve karşılıklı saygı ortamı oluşturmayı hedefliyoruz. Bu sebeple Sabancı Müzesi ile Osman Hamdi Bey koleksiyonunun korunması amacıyla yaptığımız işbirliği bizim için bir gurur kaynağı. Bu çalışmanın gelecek nesillerin eğitimine ve sanata olan ilgisine katkıda bulunacağını düşünüyoruz".
Bank of America Merrill Lynch Sanat Eserleri Koruma Projesi kapsamında dünya genelinde kâr amacı gütmeyen müzelere yapılan bağışlar sayesinde, tarihsel veya kültürel öneme sahip ve yok olma tehlikesi altındaki eserlerin korunması sağlanıyor. Banka, programın hayata geçirildiği 2010 yılından bu yana, 29 farklı ülkedeki müzelerde gerçekleşen 100’den fazla koruma projesine kaynak sağladı. Bu eserler arasında Londra’da, Society of Antiquaries’de yer alan Magna Carta’nın 2 kopyası, Gustave Courbet’in Paris Orsay Müzesi koleksiyonundaki görkemli tablosu ’L’Atelier du peintre’ (Sanatçının Stüdyosu), Pablo Picasso’nun New York Guggenheim Müzesi’nde sergilenen ’Ütü Yapan Kadın’ tablosu, Kan Eitoku’nun Tokyo Ulusal Müzesi’nde yer alan ve Japon Hükümeti tarafından ulusal hazine kapsamına alınan 16’ıncı yüzyıldan kalma sekiz katlı paneli ile Johannesburg, Wits Sanat Müzesi’nde yer alan Gerard Sekoto imzalı bir resim koleksiyonu bulunuyor.
Program kapsamında, Osman Hamdi Bey’in eserlerinin yanı sıra, Türkiye’den geçtiğimiz yıllarda koruma altına alınan başka eserler de bulunuyor. İstanbul Rezan Has Müzesi’nde sergilenen ve MÖ 9-7’inci yüzyıllar arasına tarihlenen Urartu Mücevherleri koleksiyonu ile yine İstanbul’daki Türk ve İslam Eserleri Müzesi bünyesinde yer alan 8’inci yüzyıl Emevi dönemi bir Kur’an’ın restorasyonu bu kapsamda gerçekleşen çalışmalar arasında yer alıyor.