Kırsaldan başlayıp ülkemizin kalkınmasına etki edecek olan bu projenin başlangıcından bitişine kamuoyunda gizlenmiş bazı gerçekleri anlatmamızda yarar var. Halk tarafından “Köy Enstitüleri Demokrat Parti iktidarında kapatılmıştır” diye bilinmektedir. İşin aslı ve astarı öyle değildir. Bu yazımızda konuyu derinlemesine irdeleyelim.

Köy Enstitüleri, ilkokul öğretmeni yetiştirmek üzere 17 Nisan 1940 tarihli ve 3803 sayılı yasa ile açılmış okullardır. Tamamen Türkiye'ye özgü olan bu eğitim projesini 28 Aralık 1938 tarihinde milli eğitim bakanı olan Hasan Ali Yücel bizzat yönetti.

İyi niyetle köyden kente kalkınma projesi olarak kurulan enstitüler, köylerin gelişmesinde etkin rol oynadı. Enstitüye atanan öğretmen gittiği köyde okul binasını köylülerin yardımıyla yapabilecek kadar inşaat bilgisi de öğreniyordu. Köy enstitüsünü bitiren bir öğretmen sadece bir ilkokul öğretmeni olmuyor, aynı zamanda ziraatçilik, sağlıkçılık, duvarcılık, demircilik, terzilik, balıkçılık, arıcılık, bağcılık ve marangozluk konularını da uygulamalı olarak öğreniyordu. Enstitülerin hepsinin kendisine ait tarım arazileri, atölyeleri vardı. Bu sayede öğretmenler kendi okullarını gittiği köyde köylülerin işbirliği ile inşa ediyor ve devletin okul yapmasına gerek kalmıyordu.

2. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru 1945 yılında Sovyetler Birliği lideri Stalin’in Türkiye’den Kars, Artvin ve Ardahan’ı ve Boğazlarda askeri üs istemesi üzerine, Milli Şef de ABD'den askeri destek istemişti. Bu desteği vermeye hazır olduğunu belirten ABD, Truman Doktrini ile yardıma başlamıştı ama karşılığında Türkiye’de serbest seçimlere dayanan demokrasi düzeninin yerleştirilmesini ve Milli Şeflik, 5 yıllık kalkınma planları ve Köy Enstitüleri gibi Sovyet sistemine benzer uygulamaların kaldırılmasını talep etti.

İşte kilit nokta burası değerli okurlar ve 1946’dan sonra açılan okul yok. İnönülü CHP’si bu noktadan itibaren ABD'ye teslim olmuştur.

ABD’ye teslim olan İnönü 1950 seçimlerini Demokrat Parti’ye kaybedince muhalefet dönemlerinde gelen tepkiler üzerine suçu Demokratların üzerine atmıştır. 1945-46 dönemine kadar artarak okulu, öğretmeni ve öğrenci sayısı yükselen enstitüler, ABD görüşmelerinden itibaren durmuştur.

İnönü CHP’deki muhalif kanadın ve ABD’nin baskılarına kadar yoğun muhalefet ortaya çıkmadan önce Köy Enstitülerinin arkasında durdu ve her türlü desteği verdi. Toprak reformunu desteklediğini açıklamıştı. 1946 seçimlerinde CHP’ye oy kaybettireceği endişesi ile Köy Enstitüleri’nin kapatılmasına karar verdi.

Köy enstitülerinin kapatılması günümüzde dahi sıkça sorulan bir sorudur. Oradan mezun olanların ülkeye insanımıza ve toprağımıza katkı koyacakları şüphesiz bir gerçekti. İyi niyetle başlayan bir çalışma hüsranla son bulmuş, kaybeden ülke ve insanımız olmuştur.

Esen kalın...