Sevgili okurlar Yazımızın Konusu Vecihi  Hürkuş'tur. Gülen Gözler filmini ülkemizde izlemeyen pek yoktur. Başrollerini, Münür Özkul, Adile Naşit, Şener Şen, Itır Esen, Ayşen Gruda. Müjde Ar, Mahmut Hekimoğlu, Halit Akçatepe ve Şevket Altuğ gibi bir çok ünlünün oynadığı harika bir Yeşilçam klasiğidir. İzlerken hem duygulanır hem kahkaha atarız bu filmde. Yaşar Usta (Münür Özkul) Müteahhit Yunus’a tarihi dersi hafızalardadır ve Şener Şen’in uçakla evin üstünden geçip sevdiği kadına kur yapmasına güleriz. Ancak bizler için ilginç olan Vecihi ismi demek ki uçakla özdeşleşmiş ki Şener Şen'in oynadığı karaktere Vecihi ismi verilmiştir. Vecihi Hürkuş'u araştırdığımızda çok ilginç bilgilere ulaşıyoruz. Havacılık deyince aklımıza iki isim gelir biri Vecihi Hürkuş diğeri Nuri Demirağ ve Nuri Demirağ önümüzdeki günlerde yazı konuğumuz olacaktır.

Dünyanın en eski hava kuvvetlerinden biri olan Türk hava Kuvvetleri ne yazık ki kendi uçaklarını imal etmekten daima men edildi ve engellendi. Dönemin Milli Savunma Bakanı (Harbiye Nazırı) Mahmut Şevket Paşa Hava Kuvvetlerinin önemini kavramış zeki bir insandı. Bu sebeple 28 Haziran 1911 de yapılan sınavda birinci olan süvari Yüzbaşı Fesa ile birlikte İstihkam Teğmen Yusuf Kenan'ı Fransa'daki uçuş okullarına göndererek eğitim almalarını sağlar ve ardından Türk resmi havacılık kuruluda Harbiye Bakanlığı Fen Kıtaları müstahkem mevkiler genel müfettişliğinin ikinci şubesinin bünyesinde Havacılık komisyonu adı altında 1911 yılında kurulur.

VECİHİ HÜRKUŞ

6 Ocak 1896 tarihinde İstanbul'da doğdu 1 Dünya Savaşı'na katıldı. Yaralanınca İstanbul'a dönerek Yeşilköy'deki Tayyare Mektebi'ne girerek pilot olarak mezun oldu. Birinci Dünya Savaşı sırasında pilot brövesi alarak 7. Tayyare Bölüğü'nde Ruslara karşı harekata katılan Vecihi Bey, başarılı keşif ve bombardıman uçuşları yapmış ve bu arada girdiği bir hava muharebesinde bir Rus uçağını indirmiştir. Vecihi Hürkuş, uçak düşüren ilk Türk tayyarecidir. Daha sonra Ruslara esir düşen Vecihi Bey, Hazar Denizi'nde bulunan Nargin Adası'ndan yüzerek İran üzerinden kaçmayı başarmış ve yurda dönerek 1918 yılı yaz başında Yeşilköy'de konuşlanmış bulunan 9. Harp Tayyare Bölüğü'nde görev almıştır.

Bu bölükte görevli iken bir av uçağı tasarımı yapan Vecihi Bey'in bu projesi Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması ile yarım kalmıştır. Kurtuluş Savaşı'na katılan Vecihi Bey, özellikle İnönü ve Sakarya savaşı sırasında çok başarılı keşif ve destek uçuşları yaptığı gibi bir Yunan uçağını da indirmiştir. Kurtuluş Savaşı'nın ilk ve son uçuşunu yapan pilottur. İzmir (Gaziemir - Seydiköy) hava meydanına ilk giren ve işgalcilerden vatan toprağını kurtaran kişi olur.

Vecihi Bey'e kırmızı şeritli İstiklal Madalyası verilmiştir. Ayrıca TBMM tarafından üç kez Takdirname verilmiştir. Üç takdirname verilen tek kişidir.

Savaştan sonra İzmir'de yeni tayyarecileri eğitmeye başlar. Edirne'ye yanlışlıkla inen bir yolcu uçağını almakla görevlendirilir. Hizmeti karşılığı uçağa "VECİHİ" adı verilince, uçak inşa etmek düşünceleri canlanır. İzmir Seydiköy Hava Mektebi'nde -bugünkü Gaziemir Hava Teknik Okullar Komutanlığı- uçak yapımı projesine devam eder. 1923'te ganimet olarak Yunanlardan ele geçen motorlardan yararlanarak ilk Türk uçağını imal eder. 28 Ocak 1925'de "VECİHİ K-6"adını verdiği uçağını uçurur. Ancak ödül yerine onu ceza beklemektedir. Vecihi Hürkuş'un ödül beklerken ceza almasının nedeni, havacılıktan anlayan kimsenin bulunmamasıydı. İzin verecek merci olmadığı için, izinsiz havalanmış, bu yüzden de cezalandırılmıştır!

1930'da Kadıköy'de bir dükkan kiralayarak, 3 ay içinde ilk Türk sivil uçağını, aslında ikinci uçağı VECİHİ 14'ü inşa etti. İlk uçuşunu 27 Eylül 1930'da Kadıköy Fikirtepe'de büyük bir kalabalık ve basın topluluğu karşısında yapmıştır. Bu uçuştan sonra VECİHİ 14 ile önce Yeşilköy'e, sonra Ankara'ya uçmuştur. Uçabilirlik Sertifikası için İktisat Bakanlığına başvurmuş, 14 Ekim 1930'da “Tayyarenin teknik vasıflarını tespit edecek kimse bulunmadığından gereken vesika verilmemiştir” cevabını almış. Hürkuş, bunun üzerine bakanlık nezdinde yapılan girişimler sonucu uçağa istenen belgenin alınması amacıyla uçağı sökerek demiryollarından kiraladığı vagonla Çekoslovakya’ya gönderilmesi için müsaade almıştır. Hürkuş, 6 Aralık 1930’da Prag’a geldiğinde henüz tayyare gelmemişti. Tayyareye ait statik raporu gibi resmi evrak önce Çek diline çevrilmiş, uçak gelince tekrar monte edilerek uçuş izni istenmiştir

25 Nisan 1931’de Çekoslovakya’dan uçarak Türkiye’ye gelmek için yola çıkıp 5 Mayıs 1931’de Türkiye’ye gelmiştir.

1932'de Vecihi Sivil Tayyare Mektebi isimli ilk Türk Sivil Havacılık Okulu'nu açmıştır. Okulda ilk Türk kadın pilotu olan Bedriye Gökmen ile birlikte 12 pilot yetiştirmiştir. İstanbul Kalamış-Kadıköy'de Türkiye'nin ilk sivil uçağı VECİHİ 14, ilk eğitim ve spor uçağı VECİHİ 15, 160 beygirlik Mercedes uçak motorlu deniz kızağı VECİHİ SK-X üretilmiştir. Nuri Demirağ, bir tayyare yapımı için 5000 TL vermiş, böylece 1933'te Vecihi Hürkuş tarafından NURİ BEY adı verilen VECİHİ 16 kabin uçağı yapılmıştır. Vecihi Bey zor koşullarda eğitim yaparken bazı kurumların, örneğin TEKEL İdaresi’nin ve Türkiye İş Bankası'nın reklamlarını yapmış, bazı vatansever yetkili kişi ve kurumlardan maddi destek de aldı.

1937 yılında Türk Hava Kurumu, Hürkuş'u mühendislik eğitimi alması için, Almanya'daki mühendislik okula gönderdi. 1939 yılında mezun olarak ülkesine dönen Vecihi Hürkuş'a iki yılda mühendis olunmayacağı gerekçesiyle uçak mühendisi ruhsatı verilmedi.

1954 yılında ilk sivil havayolu şirketi olan Hürkuş Hava Yolları'nı kurmuştur. Ancak; kazalar, kaçırılmalar ve sabotajlar gibi sebeplerle şirket uçuştan men edilmiştir.

Türk havacılık tarihinin en üretken ve girişimci kişilerinden olan Vecihi Hürkuş, Ankara'da 16 Temmuz 1969 tarihinde vefat etti.