Ülkemizde son iki yıldır kullanılan, aslında senelerdir tartışılan en büyük olaylardan bir tanesi ekonomik terör meselesidir.

Ekonomik terörle ilgili olarak en son açıklamayı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yaptı. Partisinin Ankara Kızılcahamam’daki teşkilat ve belediye başkanları toplantısında gündemin bu yönde oluşturulmasına dikkat çeken Erdoğan, “bizi silahlı terör olaylarıyla yıkamayanlar, darbe ile yıkamayanlar şimdi de ekonomik terör ile ülkemizdeki huzur ve barış ortamına saldırıyorlar” diye konuştu.

Evet, ekonomi konusu, insanların huzur ve mutluluk kaynağıdır. İş bulamayıp çalışamayan, ailesine ekmek parası götüremeyen, borçlarını zamanında ödeyemeyen insanların en büyük korkusu parasızlıktır. Ekonominin ana kaynağı da para olduğuna göre, insanların mutlulukları, aile sevgisinin yanı sıra para sevgisinden geçmektedir. Ülkemizde de son iki yıldır çarşı-Pazar ekonomisinin dengede olduğu söylenemiyor. İşsizlik ve çalışan kesimle ilgili sıkıntılar büyük. Hafta sonu semt pazarında karşılaştığım bir arkadaşımın ifadesiyle, “emekli maaşları bile asgari ücretin altında kaldı. Bu ekonomi ile Türkiye’nin halinin harap olduğu aşikardır. Emeklisine, asgari ücreti bile çok gören bir hükümetin siyasi başarısından söz edilmesi mümkün müdür?” diye sordu.

Gerçekten cevaplandırılması zor bir soru. 

Bu konuda etkili ve uzman kişilerin görüşleri ise konulara göre değişiklik içeriyor. Terör ve ekonomi ile ekonomik terör bağlantısı konusunda bilimsel araştırmalar var. Ben, şimdi sizlere bu konuyla ilgili olarak araştırma yapan ve araştırmasını kısa bir özet haline getiren, ASAM Terör Uzmanı ve Kemerburgaz Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr.Eray GÜÇLÜER’in bilimsel olarak ortaya koyduğu sonuçları paylaşmak istiyorum.

Terör çok yönlü etkileri bakımından insan toplumları üzerinde değişik olumsuzluklar yaratan sıra dışı bir olgudur. Terörün sıra dışılığı riski öngörebilmeyi zorlaştıran, bu nedenle de karşıt faaliyetlerin planlanabilmesini güçleştiren en önemli unsurdur. Çünkü terörle birlikte korkunun yanında korkuyu besleyen belirsizlik durumu da yaygınlaşmaya başlar. Böylece, hayatın normal akışı bozulduğu gibi yaşamı oluşturan bileşenlerde de bozulmalar başlar. Bunlardan bir tanesi de ekonomidir.

Terörün ekonomi üzerindeki etkisi aslında iki yönlüdür. Terörün uygulandığı hedef toplumlardaki ekonomik sistem bozulma yönünde eğilim göstermeye başlarken aslında terörün oluşması ve devamı için de bir terör ekonomisi gereklidir. Yani terör bir taraftan ekonomiyi yok ederken diğer taraftan da yasa dışı uyuşturucu, silah ve insan ticareti, kaçakçılık, gasp, illegal vergi toplama vb. faaliyetler ile kendi ekonomisini yaratır. Aslında bu durum, yaşayabilmesi için birinin diğerini tüketmesine bağlı olan bir sistem oluşturur. Konu ile ilgili yapılan araştırmalar bir ülkenin ekonomik gelişimi ve ticaret ortakları arttıkça terör olaylarının sayısının azaldığını göstermektedir. Karşıt şekilde terör ve şiddet arttıkça o ülkedeki ekonomik seviyede gerilemeler olmaktadır. Benzer şekilde ülkedeki politik ortamın özellikle uluslar arası şirketler bakımından yatırım kararlarını terör riskinden daha fazla etkilediği anlaşılmıştır. Bu anlamda siyasi istikrarın terörü engelleme potansiyelinin daha yüksek olduğunu söylemek mümkündür.

Terör örgütlerinin ilk amacı o toplumda kurumsallaşmayı sağlayarak kendilerini vazgeçilmez, toplum içinde yerleşik ve daha köklü hale getirmektir. Bunun için de temelde iki faaliyete ağırlık verirler. Birincisi PKK’nın da yaptığı gibi okulları, eğitim kurumlarını yakarak, tahrip ederek, öğretmenlere hatta kendilerine karşı gelen öğrenci ve ailelerine zarar vererek bir cehalet ortamı yaratmak suretiyle sürekli militan temin edebilmek.

İkincisi ise yine aynı amaca matuf halkın geçim kaynaklarını yok ederek toplumu örgüte mahkûm etmektir. Bu nedenle terör örgütlerinin amaçlarına ulaşabilmek için ekonomik hedeflere saldırmak son derece önemlidir.

Ayrıca,  kısa vadede yaratılan şiddetin toplum üzerinde oluşturduğu baskının ekonomik sisteme olumsuz etkilerinin olması muhtemeldir. Şayet bu eylemde kamu binası/binaları zarar görmüşse, binalar onarılıncaya kadar kamu hizmetlerinin aksaması da söz konusudur. Bütün bunların toplamı devlete, topluma ilave bir yük yükler ki bu durum başta enflasyon, kaygı ve belirsizlik olmak üzere ekonomik olumsuzlukları tetikleyici bir işlev görebilir. Örneğin, 11 Eylül saldırısı sonrası ABD borsaları % 8 oranında düşmüş ve ABD merkez bankasının piyasalara likidite desteği ile ancak 40 gün sonra eski düzeyine geri dönebilmiştir. Benzer şekilde Norveç borsası ise % 25 değer kaybetmiş, ancak 107 gün sonra eski düzeyine geri gelebilmiştir.

Bunlara ilave olarak turistik hedeflere yönelik saldırıların sembolik bir anlamı da vardır. Özellikle belirli bir ülke ya da dine mensup kişilerin hedef seçilmesi, belirli kültürel yapılara saldırılar düzenlenmesi ya da dini veya milli özel günlerde saldırıların gerçekleştirilmesi bu psikolojik öğeyi güçlendirebilir. Turizm ekonomisine doğrudan olumsuz etkilerinin yanında terörün uzun vadeli dolaylı etkileri de mevcuttur. Eski potansiyele kavuşmak için daha fazla tanıtım yapılması gereklidir ve zarar görmüş turistik tesislerin onarımları, belki de yeniden inşası gerekebilir. Bu kapsamda terörle yaratılmış olumsuz imajın hafızalardan silinmesi uzun zaman alabilir ki bu durum her halükarda ülke ekonomisine dolaylı bir maliyet getirir.

Özellikle ,Türkiye gibi terörden yıllarca zarar görmüş, kaynaklarını terörün önlenmesi için harcamak zorunda kalmış bir ülke için mutlaka ve geri dönüşü olmayacak şekilde terörün bitirilmesi önemli. Ekonomik bakımdan uluslar arası ticari ortaklıkların arttırılarak ekonomik gelişimin sağlanması, içeride siyasi istikrarın kalıcı kılınması, ülkemizin gelecekteki terörle mücadele eko-politiğini belirleyecek temel unsur olmalıdır.