Kayıt Dışı İstihdamın Önüne Geçiliyor

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Daire Başkanı Yakup Süngü, Türkiye’de kayıt dışı istihdamın en yüksek olduğu mesleklerin başında tarım, imalat sanayi, inşaat ve tekstil sektörü olduğunu söyledi.
İHA Muhabirine açıklamada bulunan Süngü, Türkiye’de kayıt dışı istihdamın kronik sorunlardan biri haline geldiğini söyledi. Devletin sigortalı ve işverenin yükünü üstlenerek sisteme destek verdiğini dile getiren Süngü, "Kayıt dışı istihdam ülkemizde kronik sorunlardan bir tanesi. Bunun önemli nedenleri var. Burada ’insanlar neden kayıt dışı çalışıyor’ olgusunu masaya yatırdık. En önemli nedenlerden birisi işsizlik oranının yüksek olması. İşçi işverene gittiğinde işveren kayıt dışı çalıştırıyorsa, sigorta istediğinde işveren yapmadığında ikinci iş bulamıyor. İşgücü arz ve talebi arasındaki dengesizlik bunlardan bir tanesi. Sigortalının bilgili ve bilinç eksikliğinin de bir etkinliği var. Emekli kişilerin kayıt dışı çalışma ile devam etmesinin de etkisi var. burada tarım sektörünün dağınık yapısı, işletme ölçeğinin küçük olması, özellikle aile işletmelerinin yaygın olması ve küçük işletmelerin kayıt dışı temayülü daha yüksek oluyor. Devlet sigortalının ve işverenin yükü kendi üzerine alarak sisteme destek veriyor" dedi.
SGK tarafından yapılan çalışmalara değinen Süngü, "Kişi 25 yıl prim ödemiş, 23-25 yıl kadar aylık ödüyoruz. Çalışırken de kendisine ve hak sahiplerine sağlık yardımı da yapıyoruz. Nedenleri önemli oranda ortadan kaldırdığımızı söyleyebilirim. Şuan birçok hizmet elektronik ortamda yürütülebiliyor. Hizmet kalitesini artırdık, maliyeti düşürdük, bilgilendirmeyi artırdık" ifadelerini kullandı.
İNŞAAT SEKTÖRÜNDE KAYIT DIŞILIK YÜZDE 37
Kayıt dışı istihdamın en yüksek olduğu mesleklerden biri olan inşaat ile ilgili olarak konuşan Süngü, şunları kaydetti:
"Özellikle TÜİK’de de kayıt dışı ile ilgili olarak görüştüğümüzde tarım, sanayi, hizmet ve inşaat olarak görüşüyoruz. Bugün inşaatta kayıt dışılık, normal kayıt dışılığın 5-6 pan üzerinde. Normal kayıt dışılık yüzde 32-33’lerde iken inşaat sektöründe yüzde 36-37’lerde. Biraz da inşaatın niteliğinden kaynaklanan sorunlar var. İşlerin taşeron olarak çalıştırılması, çalışma ilişkisinin kısa sürmesi. İnşaatta aslında asgari işçi oranımız var. Maalesef işverenlerin bir kısmı inşaatta fiilen çalışanları değil, koyulan işçilik tutarını doldurmak için kendi yakınlarını gösteriyorlar. Bu yüzden inşaatta fiilen çalışmayan kişiler inşaatta sigortalı gibi görünüyor. TÜİK rakamlarına yansıdığı kadarıyla inşaatta çalışanlar kayıt dışı olarak görülüyor. Örneğin Avrupa’da inşaatlarda kamera sistemi ile çalışma yürütülüyor. Bizim akademik çalışma grubumuz var. İnşaatla ilgili detaylı rapor hazırlayacaklar. Gerekirse yasal değişiklik 10’uncu kalkınma planında var. Bu konuda önümüzdeki süreçte daha somut sonuçlar alınacak."
KAYIT DIŞI İŞÇİ ÇALIŞTIRANLAR 2 YIL KAMU İHALELERİNDEN MEN CEZASI ALACAK
İleriye dönük olarak akyıt dışı ile mücadele konusunda hayata geçirilecek ve caydırıcılığı yüksek olması planlanan uygulamaları sıralayan Yakup Süngü, "Mesleki sertifikasyonları bulunmayan kişilerin o meslekte iş yapması önlenebilecek. Bir sıvacının çalışması için ne kadar malzeme gerekiyor, kaç gün sürüyor gibi yeni bir sistem üzerinde çalışmamız var. Biraz da teknik ve akademik çalışmalar sonuçlandıktan sonra her türlü önlemi sağlayacağız. Gelecek süreçte sertifika olmadan kişiler belirli işleri yapamayacak. İlkbaharda raporumuz çıkmış olacak, yasalar değiştikten sonra idari düzenlemeler yapılması gerekiyor. 1-2 yıllık süreç içinde önemli kısmını hayata geçireceğiz. 10’uncu kalkınma planında kayıt dışı çalıştıran iş verenlerin bir veya 2 yıl kamu ihalesinden men edilmesi de planlanıyor. Bir işveren kayıt dışı işçi çalıştırıyorsa yaptırım olarak kamu ihalelerinden men cezası gibi bir uygulamamız var. Onu da 1-2 yıl içinde yasalaşabilen bir tedbir olarak düşünüyoruz. Kamu imkanlarını da bu boyutları ile kullanamamış olacaklar. Kayıtlı istihdamı teşvik etmek gerekir ama her ihtimale karşı sistemi suistimal edenler varsa onlara yönelik etkili yaptırımların olması gerekir" diye konuştu.
SİGORTA PAZARLIK KONUSU YAPILAMAZ
Sigortalılığın işçinin hakkı olduğunu söyleyerek uyarılarda bulunan Süngü, "İki milyon kayıt dışı işçi tespit etmişiz, ama son yıllarda 7-8 milyon sigortalımız artmıştır. İşverenlerin kendisini sigortalı göstermesi ya da sigortalının bunları araştırması en önemli göstergesi olarak karşımıza çıkıyor. Tarım, imalat sanayi, inşaat, tekstil en yüksek olan sektörler. Finans sektörü, eğitim sektörü, kariyer meslekler denen eczacılık, doktorluk, hekimlik ise kayıt dışılığın en düşük olduğu sektörler olarak karşımıza çıkıyor. Bu bir değişim ve dönüşüm sürecidir. Sigortalılık işçinin hakkıdır. İşveren ise işçi çalıştırıyorsa zorunlu olarak sigortasını yapar bu pazarlık konusu olamaz. Sigorta pazarlık konusu yapılamaz, devredilemez, vazgeçilemez bir haktır. İşçi de vazgeçmemelidir, işveren de vazgeçmesini kabul etmemeli ve asla kayıt dışı çalıştırmaya başvurmamalıdır" şeklinde konuştu.