“Bazı arkadaşlarım zayıflamak için bir hap içiyorlarmış hocam. Hani şu fasulye gibi hap var ya, o. Bana da önerdiler ama size danışmak istedim. İçeyim mi o haptan?”

Son bir kaç yıldır dahiliye polikliniğinde bazı kilolu hastalarımdan duyduğum bir soru ile başlamış oldum sözlerime.    

Öncelikle hemen belirtmeliyim ki, muayene ve tetkik olmadan, arkadaş önerisiyle hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.

Bahsi geçen ilaç kimyasal adı metformin olan şeker ilacıdır. Kullanılmasına engel olacak bir durum yoksa tip 2 şeker hastalığının tedavisindeki yeri ve önemi tartışılmaz.

Gizli şeker tanısı konmuş kişilerden özellikle 60 yaşın altında, vücut kitle indeksi 35 in üstünde (şişman) veya hamileliği sırasında şeker hastalığı belirlenmiş olanların da bu ilacı kullanabileceklerine dair öneriler son kılavuzlarda yer almaktadır.

Yeri gelmişken gizli şeker tanısı koymaya yarayan rakamları hatırlayalım isterseniz:

Açlık kan şekeri 100 -125 mg,

Şeker yükleme testinde 2. saatin sonundaki değer 140 -199 arasında,  

HbA1c değeri 5,7 ile 6,49 arasında.

Bunlardan birinin varlığı tanı için yeterlidir.

Metformin isimli ilacın gizli şekerde kullanılmasına dair öneriler uzun yıllardan beri yapılmakta olan çalışmalara dayanmaktadır. 

Diabetes Prevention Program ( Şeker hastalığı önleme programı ) adı verilen ve bir çok ülkede yapılan çalışmaların sonucunda anlaşılmıştır ki, gizli şeker tanısı konmuş olan kişiler yaşam stili değişikliği (Diyet ve egzersiz ) yanı sıra metformin de kullanırlarsa gizli şekerin belirgin şeker hastalığına dönüşmesi en azından geciktirilebilir, hatta bazen tamamen önlenebilir.

Şimdi gelelim yazımın başındaki soruya... Şeker hastalığında ve hatta gizli şekerde önemli bir yeri olan metformin, şeker hastalığı ile bağlantılı olan şişmanlıkta da kullanılabilir mi? 

Tüm bilim dallarında olduğu gibi Tıpta da neden sonuç ilişkisi önemlidir. Yani sebep ortadan kaldırmadan sonuç ortadan kaldırılamaz. Genetiğin sınırlı etkisini bir yana bırakacak olursak şişmanlık yaşam tarzı ile ilgilidir. Hareketsizlik, hatalı ve aşırı beslenme şişmanlığın başta gelen nedenleridir. O halde yaşam tarzı düzenlemeleri yapmadan şişmanlığa çare aramak doğru bir yaklaşım değildir.

Beslenme hataları düzeltilirse, hareketsizlikten vaz geçilirse sorunun çözümünde büyük mesafe alınır. Yapılan çalışmalarda diyet ve egzersiz yapmadan sadece metformin kullanarak soruna çare aramak diye bir seçenek yoktur.

Özet olarak belirtmek isterim ki arkadaş önerisi ile ilaç kullanmak yarar değil zarar verebilir. Metformin, zayıflamak amacıyla kullanılamaz. Gizli şeker tanısı konmuş kişilerin diyet ve egzersiz yaparken ayrıca meformin kullanıp kullanamayacaklarına ise hastayı muayene eden hekim, yapılacak tetkik sonuçlarına göre karar vermelidir.

Sağlıklı ve mutlu kalın.